Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Lountémis Menélaos
Μενέλαος Λουντέμης (1906-1977) Ο Μενέλαος Λουντέμης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Το πραγματικό του όνομα ήταν Δημήτρης Βαλασιάδης και προερχόταν από εύπορη οικογένεια της Πόλης που χρεοκόπησε μετά από την εγκατάστασή της στο ελληνικό κράτος. Σε παιδική ηλικία έζησε για λίγο στο κρατικό οικοτροφείο της Έδεσσας, σύντομα όμως μπήκε στη βιοπάλη (γραμματοδιδάσκαλος, ψάλτης, εργάτης στα τεχνικά έργα του Γαλλικού ποταμού). Πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση και εντάχθηκε στο ΕΑΜ, όπου διετέλεσε και γραμματέας της οργάνωσης διανοουμένων. Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου εξορίστηκε στη Μακρόνησο και τον Άη Στράτη και το 1958 πέρασε από δίκη για το βιβλίο του "Βουρκωμένες μέρες". Από το 1958 ως τη μεταπολίτευση του 1974 έζησε αυτοεξόριστος στη Ρουμανία, ενώ κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Παπαδόπουλου του είχε αφαιρεθεί η ελληνική ιθαγένεια. Πέθανε στην Αθήνα, ενώ οδηγούσε, από καρδιακή προσβολή. Την πρώτη του εμφάνιση στη λογοτεχνία πραγματοποίησε γύρω στο 1930 με δημοσιεύσεις ποιημάτων και διηγημάτων στο περιοδικό "Νέα Εστία". Το 1938 εξέδωσε τη συλλογή διηγημάτων "Τα πλοία δεν άραξαν", για την οποία τιμήθηκε με το Μέγα Κρατικό Βραβείο Πεζογραφίας. Τιμήθηκε επίσης με το βραβείο της Χρυσής Δάφνης Πανευρώπης ( Παρίσι, 1951). Το σύνολο του έργου του καλύπτει όλα σχεδόν τα είδη του γραπτού λόγου (πεζογραφία, ποίηση, δοκίμιο, θέατρο, παιδική λογοτεχνία, μετάφραση κ.α.). Ο Μενέλαος Λουντέμης ανήκει στους έλληνες λογοτέχνες του μεσοπολέμου που στράφηκαν προς τον κοινωνικό ρεαλισμό. Η ιδιοτυπία του έργου του έγκειται στον "ερασιτεχνικό" τρόπο γραφής, τον οποίο υπηρέτησε εν πλήρει συνειδήσει, καθώς ο ίδιος υποστήριζε πως δε τον ενδιαφέρει η Τέχνη αλλά η καταγραφή της πραγματικότητας και η κατάδειξη της κοινωνικής ανισότητας. Παρόλα αυτά στο σύνολο του έργου του δεσπόζει η τάση του να στρέφεται εξ' ολοκλήρου γύρω από ένα κεντρικό πρόσωπο-αφηγητή (που συνήθως παραπέμπει στον ίδιο το συγγραφέα), που ανήκει στους περιθωριακούς τύπους των καταπιεσμένων κοινωνικά στρωμάτων και το οποίο μας δίνει την προσωπική του οπτική της μοναξιάς, του ανεκπλήρωτου του έρωτα και της δυστυχίας του κόσμου. Το έργο του είναι έντονα επηρεασμένο από την ευρωπαϊκή λογοτεχνία του ρεύματος του σοσιαλιστικού ρεαλισμού (Κνουτ Χάμσουν, Μαξίμ Γκόρκι, Παναΐτ Ιστράτι κ.α.): ρεαλιστική απεικόνιση τοπίων και προσώπων με έντονη αισθηματολογία που αγγίζει κάποτε το μελοδραματισμό, βιωματική γραφή, ηθογραφικά και συμβολικά στοιχεία. Σε έργα του όπως το "Συννεφιάζει" και το "Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα" αξιοσημείωτη είναι η ψυχογραφική τεχνική του που δημιουργεί ολοκληρωμένους, ζωντανούς χαρακτήρες, οι οποίοι συναπαρτίζουν μια ολόκληρη μικρή κοινωνία, και η αφηγηματική δύναμη. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Μενέλαου Λουντέμη βλ. Ζήρας Αλεξ., "Λουντέμης Μενέλαος", Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 5. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1986 και Χατζηβασιλείου Βαγγέλης, "Μενέλαος Λουντέμης", Η μεσοπολεμική πεζογραφία · Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939) Ε΄, σ.232-252. Αθήνα, Σοκόλης, 1992. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
Ο Θησέας
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Δωρικός (1996)
Ο Θησέας, δίχως να γνωρίζει ότι είναι γιος του βασιλιά της Αθήνας Αιγέα, μεγαλώνει στην Τροιζήνα, όπου διακρίνεται από μικρός για το θάρρος και τη δύναμη του. Στην εφηβεία του πια, η μητέρα του η Αίθρα θα του αποκαλύψει το μεγάλο μυστικό και θα τον στείλει στην Αθήνα για να διεκδικήσει το θρόνο του. Στο δρόμο του θα αντιμετωπίσει με επιτυχία εγκληματίες, ληστές και τέρατα. Κι έπειτα, θα πάει στην Κρήτη, θα μονομαχήσει με το Μινώταυρο και θα βγει από το Λαβύρινθο νικητής, απαλλάσσοντας έτσι την Αθήνα από το βαρύ φόρο αίματος που της είχε επιβάλλει ο Μίνωας. Το όνομα του Θ...
Ο Θησέας
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Ελληνικά Γράμματα (1999)
Ο Θησέας, δίχως να γνωρίζει ότι είναι γιος του βασιλιά της Αθήνας Αιγέα, μεγαλώνει στην Τροιζήνα, όπου διακρίνεται από μικρός για το θάρρος και τη δύναμη του. Στην εφηβεία του πια, η μητέρα του η Αίθρα θα του αποκαλύψει το μεγάλο μυστικό και θα τον στείλει στην Αθήνα για να διεκδικήσει το θρόνο του. Στο δρόμο του θα αντιμετωπίσει με επιτυχία εγκληματίες, ληστές και τέρατα. Κι έπειτα, θα πάει στην Κρήτη, θα μονομαχήσει με το Μινώταυρο και θα βγει από το Λαβύρινθο νικητής, απαλλάσσοντας έτσι την Αθήνα από το βαρύ φόρο αίματος που της είχε επιβάλλει ο Μίνωας. Το όνομα του Θ...
Οδός Αβύσσου αριθμός 0
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Ελληνικά Γράμματα (2007)
[...] Η φρίκη της Μακρόνησος δε χωράει σε βιβλία. Διαβάζεται μόνο μες στα μάτια των τρελών της. Μόνο τ' αυτιά του Λαυρίου πρόφτασαν ν' αρπάξουν κάτι ξεφτίδια απ' τις φωνές... Στην αρχή, γιατί αργότερα ράγισαν κι αυτά και δεν άκουαν πια τίποτα. Κι έτσι απόμειναν μόνο οι σκύλοι -με το προφητικό τους ένστικτο- να σκορπούν απ' τους καρβουνοσωρούς τις οιμωγές τους, σαν μαύρους οιωνούς που έβγαιναν απ' τα σπλάχνα τους προαιώνιου ζώου. [...]
Οδός Αβύσσου αριθμός 0
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Alter - Ego ΜΜΕ. Α.Ε. (2008)
Στη Μακρόνησο του Εμφυλίου Πολέμου, κυριαρχεί η ωμή βία, ο τρόμος, η απελπισία. Στον αριθμό Μηδέν της οδού Αβύσσου δεν κατοικούν μόνον οι "δήμιοι" και τα θύματά τους· μέλη της παράλογης αυτής κοινωνίας είναι και ο ασυμβίβαστος ιδεολόγος, και ο απατεωνίσκος, και ο περιθωριακός που βρέθηκε εκεί για τις μικροαπάτες του και προσποιείται τον βασανιστή, και ο ψευτοδιανοούμενος "ανανήψας" αριστερός που απαγγέλλει φλογερά ποιήματα στους πρώην συντρόφους του... Η "Οδός Αβύσσου αριθμός 0" του Μενέλαου Λουντέμη, ο οποίος εξορίστηκε και ο ίδιος στη Μακρόνησο, κυκλοφόρησε το 1962· π...
Οδός Αβύσσου αριθμός 0
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Alter - Ego ΜΜΕ. Α.Ε. (2010)
Στη Μακρόνησο του Εμφυλίου Πολέμου κυριαρχεί η ωμή βία, ο τρόμος, η απελπισία. Στον αριθμό Μηδέν της οδού Αβύσσου δεν κατοικούν μόνο οι "δήμιοι" και τα θύματά τους· μέλη της παράλογης αυτής κοινωνίας είναι και ο ασυμβίβαστος ιδεολόγος, και ο απατεωνίσκος, και ο περιθωριακός που βρέθηκε εκεί για τις μικροαπάτες του και προσποιείται τον βασανιστή, και ο ψευτοδιανοούμενος "ανανήψας" αριστερός που απαγγέλλει φλογερά πατριωτικά ποιήματα στους πρώην συντρόφους του... Η "Οδός Αβύσσου Αριθμός Ο" του Μενέλαου Λουντέμη, ο οποίος εξορίστηκε και ο ίδιος στη Μακρόνησο, περιγράφει μια...
Οδός Αβύσσου αριθμός 0
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Εκδόσεις Πατάκη (2015)
Την περίοδο του Εµφυλίουπολέµου στη Μακρόνησο κατοικεί η ωµή βία, ο τρόµος, η απελπισία. Στον αριθµό Μηδέν της οδού Αβύσσου δε µένουνόµως µόνο «δήµιοι» και θύµατα· σ’ αυτή την κοινωνία της παράνοιας ανήκει και ο ασυµβίβαστος ιδεολόγος, ο µικροαπατεώνας, ο περιθωριακός που κάνει τον βασανιστή, αλλά και ο ψευτοδιανοούµενος «ανανήψας» που απαγγέλλει παθιασµένα ποίηση στους παλιούς συντρόφους του... «Η φρίκη της Μακρόνησος δε χωράει σε βιβλία. Διαβάζεται µόνο µες στα µάτια των τρελών της. Μόνο τ’ αυτιά του Λαυρίου πρόφτασαν στην αρχή ν’ αρπάξουν κάτι ξεφτίδια απ’ τις φωνές......
Οι ήρωες κοιμούνται ανήσυχα
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Εκδόσεις Πατάκη (2019)
Στο αυτοβιογραφικό βιβλίο "Οι ήρωες κοιμούνται ανήσυχα", ο Μενέλαος Λουντέμης εξιστορεί τις μέρες του στην εξορία μετά τον Εμφύλιο. Ευρισκόμενος στην Ικαρία, σακατεμένος από το ξύλο και ταλαιπωρημένος από τις κακουχίες, μεταφέρεται, κάποια στιγμή, στη Μακρόνησο. Περιγράφει με γλαφυρό ύφος τον καθημερινό αγώνα του ίδιου και των συγκρατούμενών του να επιβιώσουν στο ξερονήσι, τις φιλίες που εξυψώνουν το φρόνημα, αλλά και τις παρεμβάσεις από κομματικά όργανα. Επιχειρώντας μια σύνδεση με το παρελθόν, αναφέρεται στην προσπάθειά του να απομακρύνει από κοντά του γνωστούς και φίλους...
Οι κερασιές θ' ανθίσουν και φέτος
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Ελληνικά Γράμματα (2007)
"Τον Απρίλη του '40 ένα γράμμα ήρθε να με βρει... αποστολέα δεν είχε... Ήταν γραμμένο με απόγνωση -ένα χέρι που υψώνεται απ' το νερό ζητώντας βοήθεια... Με παρακαλούσε να σώσω όλα τα σαν και κείνην πλάσματα που χάσανε τον ελπίδα τους, να ρίξω λίγο φως στο δρόμο που πήραν ολομόναχα... Την αντάμωσα το άλλο πρωί. Ήταν ένα πουλί με λερωμένα φτερά, που με περίμενε να σπάσω τα κάγκελα του κλουβιού του. Την έλεγαν Φούγια...".
Οι κερασιές θ' ανθίσουν και φέτος
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Alter - Ego ΜΜΕ. Α.Ε. (2010)
"Η πρώτη κραυγή του ανθρώπου είναι κλάμα. Αποκεί και πέρα οι άνθρωποι ή παραμένουν άνθρωποι και κλαίνε, ή γίνονται τέρατα και κάνουν τους άλλους να κλαίνε". Ο Ευγένης Βενετός και ο Άρης Βεργωλής, φίλοι αδερφικοί, συμπορεύονται στη φτώχεια, στην απελπισία, μα και στην αγανάκτησή τους για το άδικο του κόσμου, που προσπαθούν να το εξηγήσουν, ο καθένας με τον τρόπο του. Τυχαία -ίσως πάλι, όχι- θα συναντήσουν το γερο-Ραματά που, στον πολυκαιρισμένο του καφενέ, θα τους πάρει από το χέρι, θα γίνει ο πατέρας που δεν έχουν, και μαζί θα πορευτούν, αντιμέτωποι με τις επιλογές τους...
Οι κερασιές θ' ανθίσουν και φέτος...
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Εκδόσεις Πατάκη (2015)
Δύο στενοί φίλοι, ο Ευγένης Βενετός και ο Άρης Βεργωλής, µοιράζονται τη φτώχεια και την απελπισία και φουντώνουν από αγανάκτηση για την αδικία που κυβερνάει αυτό τον κόσµο, προσπαθώντας να την εξηγήσουν ο καθένας απ’ τη µεριά του. Κάποτε θα συναντήσουν τυχαία -ή µήπως όχι;- τον γερο-Ραµατά. Αυτός, στον παλιό καφενέ του, θα γίνει ο πατέρας τους, συντροφεύοντάς τους καθώς θα έρχονται αντιµέτωποι µε τις επιλογές τους. Ώσπου µια µέρα θα πέσει στα χέρια τους το βιβλίο της Φούγιας, Για λίγο ουρανό, που χωρίς να το περιµένουν θ’ αλλάξει τελικά τη ζωή τους.
Συννεφιάζει
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Ελληνικά Γράμματα (2007)
Καλά κουμάσια και του λόγου τους -τα σύννεφα θέλω να πω. Σου κάνουνε τ' ανήξερα περιστεράκια (σου παρασταίνουνε το πούπουλο) και μέσα τους έχουνε κρυμμένο το πικρό κεντρί. Αμ αυτά ήτανε -ποια άλλα;- αυτά ήτανε που φέρανε όλο το κακό. Πηγαίνανε πάν' απ' το βάλτο σαν τα φουσκωμένα βουβάλια, ξερνοβολούσαν, και κατόπιν γυρνούσανε ξεθυμασμένα και λέγανε κατά τον αέρα: "Έλα, τώρα έχεις το ελεύθερο να μας πάρεις".
Συννεφιάζει
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Alter - Ego ΜΜΕ. Α.Ε. (2010)
1923. Ένα ορφανό αγόρι, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, θα βρεθεί προσφυγόπουλο στο Βερτεκόπι, στη Δυτική Μακεδονία· εκεί, θα βρει απάγκιο στη φιλία του με τον μικρό Σουκρή, που ως μουσουλμάνος θα αναγκαστεί να ακολουθήσει την αντίστροφη διαδρομή -αν και η ζωή έχει άλλα, σκληρότερα σχέδια για τη μοίρα του. Η περιπλάνηση του μικρού ήρωα σε πόλεις και χωριά της Βόρειας Ελλάδας, στην προσπάθειά του να επιβιώσει, θα τον φέρουν αντιμέτωπο με τις αντοχές του, θα του δείξουν τη σκληρότητα της ζωής, χωρίς ωστόσο θα πλήξουν την αγνή του ευαισθησία που επίμονα αναζητά τον τόπο όπου...
Συννεφιάζει
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Εκδόσεις Πατάκη (2015)
Καλά κουµάσια και του λόγου τους - τα σύννεφα θέλω να πω. Σου κάνουνε τ’ ανήξερα περιστεράκια (σου παρασταίνουνε το πούπουλο) και µέσα τους έχουνε κρυµµένο το πικρό κεντρί. Αµ αυτά ήτανε -ποια άλλα;-, αυτά ήτανε που φέρανε όλο το κακό. Πηγαίνανε πάν’ απ’ το βάλτο σαν τα φουσκωµένα βουβάλια, ξερνοβολούσαν, και κατόπιν γυρνούσανε ξεθυµασµένα και λέγανε κατά τον αέρα: «Έλα, τώρα έχεις το ελεύτερο να µας πάρεις». Το 1923, µετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, ένα ορφανό αγόρι θα βρεθεί προσφυγόπουλο στο Βερτεκόπι, στη σηµερινή Σκύδρα. Εκεί θα γίνει στενός φίλος µ’ ένα τουρκάκι, τον...
Τα πλοία δεν άραξαν
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Ελληνικά Γράμματα (2000)
Ο Μενέλαος Λουντέμης με τη συλλογή διηγημάτων "Τα πλοία δεν άραξαν" κέρδισε το Α΄ Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας. Μπήκε στο χώρο της πεζογραφίας δυναμικά, κατέγραψε καταστάσεις γεμάτες ανθρωπιά αλλά και βία, φωτογράφισε ανθρώπους περιθωριακούς, που όμως δεν έπαψαν ποτέ να ελπίζουν σ' ένα ξημέρωμα.
Τα πλοία δεν άραξαν
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Alter - Ego ΜΜΕ. Α.Ε. (2010)
Στο βιβλίο "Τα πλοία δεν άραξαν", που του χάρισε το Μέγα Κρατικό Βραβείο Πεζογραφίας το 1938, ο Λουντέμης περιπλανιέται στα πεζοδρόμια και στα καταγώγια της αστικής ζωής, τρυπώνει στις πολύβουες φλέβες της, ψάχνει στον πιο μολυσμένο βούρκο. Συναντά ανθρώπους περιθωριακούς, κολασμένους και, κάποτε, αυτοκαταστροφικούς. Καλοαναθρεμμένα κορίτσια που καταλήγουν σε φτηνά πορνεία, με το όνομα αλλαγμένο, μα με τις μνήμες ζωντανές· άντρες φτωχοί και λησμονημένοι απ' όλους· γυναίκες της υψηλής κοινωνίας με ανικανοποίητους πόθους. Άνθρωποι τυραννισμένοι, που ωστόσο μέσα τους σιγοκα...