Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
Kriarás Emmanouíl
Ο Εμμανουήλ Κριαράς (1906-2014) γεννήθηκε στον Πειραιά, με καταγωγή από την Κρήτη. Τελείωσε το γυμνάσιο στα Χανιά το 1924. Σπούδασε φιλολογία (Πανεπιστήμιο Αθηνών, 1924-29), βυζαντινή φιλολογία, νεοελληνική φιλολογία και συγκριτική γραμματολογία (Πανεπιστήμιο Μονάχου, 1930 και Πανεπιστήμιο Παρισιού, 1938-39 και 1945-48). Αναγορεύτηκε διδάκτορας το 1938. Επιστημονικός συνεργάτης του Μεσαιωνικού Αρχείου της Ακαδημίας Αθηνών (1930-39) και στη συνέχεια διευθυντής του (1939-50). Στη διάρκεια της Κατοχής έλαβε μέρος στην αντίσταση και κρατήθηκε στο Χαϊδάρι επί μήνες έως τον Σεπτέμβριο του 1944. Το 1950 διορίστηκε τακτικός καθηγητής μεσαιωνικής ελληνικής φιλολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Διετέλεσε κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής, μεταξύ 1954-55. Απολύθηκε από τη θέση του από τη Χούντα (1968). Καλλιέργησε τη μεσαιωνική και τη νεοελληνική φιλολογία και γλώσσα και αγωνίστηκε για την επικράτηση της δημοτικής. Διετέλεσε: πρόεδρος εικοσαμελούς επιτροπής που μεταγλώττισε τους δικαστικούς κώδικες· πρόεδρος επιτροπής που πρότεινε το είδος μονοτονικού που εφαρμόζεται. Συνέθεσε το "Λεξικό της μεσαιωνικής ελληνικής δημώδους γραμματείας 1100-1669" (14 τόμοι) και το "Λεξικό της δημοτικής". Δημοσίευσε μελέτες για τη μεσαιωνική και νέα ελληνική γλώσσα και φιλολογία. Ανάμεσα στα περισσότερα από 1.000 άρθρα και 60 βιβλία που εξέδωσε αυτοτελώς ο Εμμ. Κριαράς, ξεχωρίζουν οι μονογραφίες του για τον Ψυχάρη, το Σολωμό και τον Παλαμά, οι εκδόσεις παλαιότερων κειμένων της νεοελληνικής γραμματείας ("Πανώριας" του Χορτάτση, των θεατρικών του Πέτρου Κατσαΐτη, κ.ά), οι μελέτες του για το δημοτικισμό και η αλληλογραφία του. Τιμήθηκε με διεθνή βραβεία, μεταξύ των οποίων το Herderpreis και το βραβείο της Association des Etudes Grecques για το Μεσαιωνικό Λεξικό του. Επίσης, του απενεμήθηκαν τέσσερα ελληνικά παράσημα (το τελευταίο: Ταξιάρχης τάγματος τιμής) και ανακηρύχθηκε ιππότης της Λεγεώνας της τιμής στη Γαλλία και Commendatore in merito στην Ιταλία. Πέθανε από ανακοπή καρδιάς, στο σπίτι του στη Θεσσαλονίκη, το βράδυ της 22ης Αυγούστου 2014, σε ηλικία 108 ετών.
Από την αλληλογραφία Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου και Εμμ. και Αικ. Κριαρά: Τα σωζόμενα
Συλλογικό έργο
Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου (2008)
Η αλληλογραφία του I.Μ.Π αναγιωτόπουλου με τον Εμμανουήλ Κριαρά αποτελεί ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον τεκμήριο της πολυετούς και αδιατάρακτης προσωπικής και οικογενειακής φιλίας των δύο ανδρών, παράλληλα όμως αποκαλύπτει μέσα από στιγμιότυπα της πηγαίας και απροσχημάτιστης ιδιωτικής ζωής το χαρακτήρα και το ήθος των αλληλογράφων. Σπουδαίος λογοτέχνης και δοκιμιογράφος, οξυδερκής κριτικός, δεινός φιλόλογος, διευθυντής του ομώνυμου ιδιωτικού εκπαιδευτηρίου ο I.Μ.Παναγιωτόπουλος, επιφανής πανεπιστημιακός, σπουδαίος επίσης φιλόλογος και μελετητής της μεσαιωνικής και νεότερης γραμ...
Από την αλληλογραφία Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου και Εμμ. και Αικ. Κριαρά: Τα σωζόμενα
Συλλογικό έργο
Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου (2008)
Η αλληλογραφία του I.Μ.Π αναγιωτόπουλου με τον Εμμανουήλ Κριαρά αποτελεί ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον τεκμήριο της πολυετούς και αδιατάρακτης προσωπικής και οικογενειακής φιλίας των δύο ανδρών, παράλληλα όμως αποκαλύπτει μέσα από στιγμιότυπα της πηγαίας και απροσχημάτιστης ιδιωτικής ζωής το χαρακτήρα και το ήθος των αλληλογράφων. Σπουδαίος λογοτέχνης και δοκιμιογράφος, οξυδερκής κριτικός, δεινός φιλόλογος, διευθυντής του ομώνυμου ιδιωτικού εκπαιδευτηρίου ο I.Μ.Παναγιωτόπουλος, επιφανής πανεπιστημιακός, σπουδαίος επίσης φιλόλογος και μελετητής της μεσαιωνικής και νεότερης γραμ...
Λεξικό της μεσαιωνικής ελληνικής δημώδους γραμματείας 1100-1669
Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας (2008)
Ο 16οςτόμος του αναλυτικού λεξικού του Εμμ. Κριαρά, πλέον συντάσσεται και εκδίδεται από το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Ο παρών τόμος περιλαμβάνει τα λήμματα Περιδιαβάζω - πνεύμονας και συντάχθηκε από την ομάδα των συνεργατών του λεξικού υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Ι.Ν. Καζάζη.
Μαρτυρίες φοιτητικών χρόνων
Συλλογικό έργο
Futura (2007)
Η συμπλήρωση των 75 χρόνων από την ίδρυση του Ελληνικού Ιδρύματος υπήρξε η αφορμή για να ανατρέξουμε στην ιστορία του και να αρχίσουμε να την καταγράφουμε χρησιμοποιώντας σαν πρώτη ύλη τις ζωντανές αφηγήσεις των ανθρώπων που είχαν ζήσει και είχαν "γράψει" ο καθένας την ιστορία, χρησιμοποιώντας την προσωπική του πένα. [...] Ελευθερία Φίλη
Αλληλογραφία Β΄
Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
Πολύτυπο (2007)
Πρόσφατα κυκλοφόρησε από το Ίδρυμα Τριανταφυλλίδη τόμος με 944 γράμματα ελλήνων λογίων και λογοτεχνών, που δε ζουν σήμερα και στάλθηκαν σ' εμένα μέσα στον προηγούμενο αιώνα (1929-2002). Λίγον καιρό μετά την παράδοση στο Ίδρυμα, σχολιασμένων και ευρετηριασμένων, των γραμμάτων αυτών, βρέθηκαν παρατοποθετημένα στο αρχείο μου και πολλά άλλα γράμματα, σταλμένα κι αυτά σ' εμένα, των ίδιων ή και άλλων επιστολογράφων. Πρόκειται ακριβώς για τα 458 γράμματα που εκδίδονται στον τόμο που έχει στα χέρια του ο αναγνώστης. Παρατηρώ ότι δεκάδες επιστολών προέρχονται από εγκάρδιους φίλου...
Αλληλογραφία
Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών. Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη (2007)
Η υπηρεσία που παρέχει στην έρευνα η δημοσίευση παλαιότερων επιστολών για τη γνωριμία μας με τα γεγονότα του πολύμορφου παρελθόντος είναι αναμφισβήτητη. Γι' αυτό και δε δίστασα να δώσω στη δημοσιότητα πάμπολλα γράμματα από όσα σώζονται στο επιστολικό μου αρχείο, σταλμένα σ' εμένα από σημαντικά πρόσωπα του περασμένου αιώνα (1924-2002), λογοτέχνες, επιστήμονες και άλλους λογίους. Δημοσίευσα γράμματα γνωστών προσώπων με πλούσιο περιεχόμενο, δεν αγνόησα όμως και γράμματα προσωπικοτήτων, ακόμη και αν απλώς μαρτυρούσαν τα ενδιαφέροντα του προσώπου που αλληλογραφεί. Σχεδόν όλα τα...
Επιστολές Γεωργίου Ράλλη προς Εμμανουήλ Κριαρά
Ράλλης Γεώργιος Ι.
Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου (2006)
Είναι μεγάλο, σε κάθε περίπτωση, το ενδιαφέρον των επιστολών του Γεωργίου Ράλλη προς τον καθηγητή Εμμανουήλ Κριαρά. Και οι δύο, άνθρωποι του καθήκοντος, με υψηλό πολιτικό και επιστημονική ήθος αντίστοιχα, υπηρέτησαν τους χώρους στους οποίους τάχθηκαν με υποδειγματική ευσυνειδησία και παρήγαγαν σημαντικό έργο. Το ενδιαφέρον αυτό αυξάνει όταν η ουσία των επιστολών αυτών αναφέρεται στη δημοτική γλώσσα για την οποία αγωνίστηκαν και οι δύο άνδρες, ο καθένας από το δικό του χώρο, με τη δική του σκευή και την προσωπική του ευαισθησία. Αξίζει να προσεχθεί η αμοιβαία εκτίμηση, ο...
Επιστολές Γεωργίου Ράλλη προς Εμμανουήλ Κριαρά
Ράλλης Γεώργιος Ι.
Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου (2006)
Είναι μεγάλο, σε κάθε περίπτωση, το ενδιαφέρον των επιστολών του Γεωργίου Ράλλη προς τον καθηγητή Εμμανουήλ Κριαρά. Και οι δύο, άνθρωποι του καθήκοντος, με υψηλό πολιτικό και επιστημονική ήθος αντίστοιχα, υπηρέτησαν τους χώρους στους οποίους τάχθηκαν με υποδειγματική ευσυνειδησία και παρήγαγαν σημαντικό έργο. Το ενδιαφέρον αυτό αυξάνει όταν η ουσία των επιστολών αυτών αναφέρεται στη δημοτική γλώσσα για την οποία αγωνίστηκαν και οι δύο άνδρες, ο καθένας από το δικό του χώρο, με τη δική του σκευή και την προσωπική του ευαισθησία. Αξίζει να προσεχθεί η αμοιβαία εκτίμηση, ο...
Λεξικό της μεσαιωνικής ελληνικής δημώδους γραμματείας 1100-1669
Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας (2006)
Ο 15ος τόμος του αναλυτικού λεξικού του Εμμ. Κριαρά, πλέον συντάσσεται και εκδίδεται από το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Ο παρών τόμος περιλαμβάνει τα λήμματα Παραθρασεία - περιδεσμώ και συντάχθηκε από την ομάδα των συνεργατών του λεξικού υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Ι.Ν. Καζάζη.
Ο Ψυχάρης και η εποχή του
Συλλογικό έργο
Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών. Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη (2005)
Ο παρών τόμος περιλαμβάνει τις ανακοινώσεις της ΙΑ΄ επιστημονικής συνάντησης του τομέα Μεσαιωνικών και Νέων Ελληνικών Σπουδών που πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 2004 στη Θεσσαλονίκη και ήταν αφιερωμένη στον Ψυχάρη με την αφορμή της επετείου των 150 χρόνων από τη γέννηση και των 75 από τον θάνατό του. [...] Η εξαιρετικά συνοπτική παρουσίαση των ανακοινώσεων σε καμιά περίπτωση δεν εξαντλεί τον πλούτο και τις αποχρώσεις που περιλαμβάνει καθεμιά από αυτές. [...] (από το προλογικό σημείωμα της επιμελήτριας του τόμου) Περιέχονται οι εισηγήσεις: - Εμμανουήλ Κριαράς,...
Νέα γράμματα Ψυχάρη προς Νικόλαο Γ. Πολίτη
Ψυχάρης Γιάννης Ν. 1854-1929
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας (2004)
[...]Τα δημοσιευμένα αυτά γράμματα απλώνονταν στα χρόνια 1884-1915. Η εκδιδόμενη σήμερα σειρά αναφέρεται στα χρόνια 1883-1905. Το δημοσιευμένο στο τέλος της δεύτερης σειράς αχρονολόγητο επισκεπτήριο του Ψυχάρη στην κυρία Πολίτη το χρονολογώ στα 1925. Τότε ο Ψυχάρης βρισκόταν στην Αθήνα. Στη δεύτερη σειρά καταλέγοναι και δύο γράμματα αχρονολόγητα, που πιθανώς θα πρέπει να τοποθετηθούν πριν από το 1915. Με την αποκάλυψη των νέων γραμμάτων έχομε στη διάθεσή μας και το πρώτο γράμμα του Ψυχάρη στο Νικόλαο Πολίτη, γαλλικά γραμμένο, με το οποίο εγκαινιάζονται οι σχέσεις τους.[......
Επιστολές Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου και Εμμ. και Αικ. Κριαρά
Παναγιωτόπουλος Ι. Μ. 1901-1982
Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου (2004)
Η αλληλογραφία του Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου με τον Εμμανουήλ Κριαρά αποτελεί ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον τεκμήριο της πολυετούς και αδιατάρακτης προσωπικής και οικογενειακής φιλίας των δύο ανδρών, παράλληλα όμως αποκαλύπτει μέσα από στιγμιότυπα της πηγαίας και απροσχημάτιστης ιδιωτικής ζωής το χαρακτήρα και το ήθος των αλληλογράφων. Σπουδαίος λογοτέχνης και δοκιμιογράφος, οξυδερκής κριτικός, δεινός φιλόλογος, διευθυντής του ομώνυμου ιδιωτικού εκπαιδευτηρίου ο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, επιφανής πανεπιστημιακός, σπουδαίος επίσης φιλόλογος και μελετητής της μεσαιωνικής και νεότερης γρα...
Επιστολές Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου και Εμμ. και Αικ. Κριαρά
Παναγιωτόπουλος Ι. Μ. 1901-1982
Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου (2004)
Η αλληλογραφία του Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου με τον Εμμανουήλ Κριαρά αποτελεί ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον τεκμήριο της πολυετούς και αδιατάρακτης προσωπικής και οικογενειακής φιλίας των δύο ανδρών, παράλληλα όμως αποκαλύπτει μέσα από στιγμιότυπα της πηγαίας και απροσχημάτιστης ιδιωτικής ζωής το χαρακτήρα και το ήθος των αλληλογράφων. Σπουδαίος λογοτέχνης και δοκιμιογράφος, οξυδερκής κριτικός, δεινός φιλόλογος, διευθυντής του ομώνυμου ιδιωτικού εκπαιδευτηρίου ο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, επιφανής πανεπιστημιακός, σπουδαίος επίσης φιλόλογος και μελετητής της μεσαιωνικής και νεότερης γρα...
Ανιχνεύσεις
Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών. Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη (2004)
Τα περισσότερα από τα περιεχόμενα του μέρους τούτου αναδημοσιεύονται από περιοδικά και εφημερίδες, όπου είδαν το φως της δημοσιότητας. Ορισμένα άλλα δημοσιεύονται εδώ για πρώτη φορά. Μερικά έχουν γραμματολογικό, άλλα καθαρώς γλωσσικό χαρακτήρα, ενώ μερικά αναφέρονται σε βιογραφικά ή βιβλιογραφικά συγγραφέων που ενδιαφέρονται για τη γλώσσα και τη γλωσσική έκφραση. Ελάχιστα, τέλος, έχουν παιδαγωγικό ή αυτοβιογραφικό χαρακτήρα. Η ποικιλία αυτή των περιεχομένων του τόμου με οδήγησε στον καταμερισμό του στις ακόλουθες κατηγορίες: 1) ιστορικά του δημοτικισμού· 2) γλωσσικά θέματα·...
Γράμματα Ψυχάρη προς Νικόλαο Γ. Πολίτη
Ψυχάρης Γιάννης Ν. 1854-1929
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας (2003)
[...]Τα γράμματα του Ψυχάρη προς στο Νικόλαο Πολίτη τοποθετούνται ανάμεσα στα χρόνια 1884 (είναι η χρονολογία του πρώτου) και 1915 (η χρονολογία του τελευταίου). Τα γράμματα αυτά, όπως είπα, συχνά αναφέρονται σε προμήθειες βιβλίων από την Αθήνα. Πολλές φορές όμως αγγίζουν και το γλωσσικό ζήτημα από ορισμένες πλευρές ή αναφέρονται σε μικρότερα γλωσσικά θέματα. Δίνουν άλλοτε πληροφορίες για την πνευματική κυρίως δραστηριότητα του Ψυχάρη στη Γαλλία. Επίσης πολλά γράμματα αναφέρονται και σε βιβλία του Νικόλαου Πολίτη και του Κωστή Παλαμά, καθώς και του Γεωργίου Χατζιδάκι. Γίνετ...
Επιτομή του λεξικού της μεσαιωνικής ελληνικής δημώδους γραμματείας 1100-1669
Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας (2003)
Επιτομή του λεξικού της μεσαιωνικής ελληνικής δημώδους γραμματείας 1100-1669
Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας (2001)
Πραγματώσεις και όνειρα
Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
Ιανός (2001)
Ο τόμος περιλαμβάνει κείμενα του Εμμανουήλ Κριαρά, δημοσιευμένα και αδημοσίευτα που σχετίζονται με αναμνήσεις και βιώματά του κυρίως από την επιστημονική του δραστηριότητα. Ο συγγραφέας αναφέρεται στα μαθητικά και φοιτητικά του χρόνια, καθώς και στην κατόπιν επιστημονική του δραστηριότητα. Σκιαγραφεί δασκάλους και συναδέλφους του. Εκθέτει γεγονότα που συνδέονται άμεσα με τη ζωή και τη δράση του. Παρέχει εικόνες από την εποχή του πολέμου του '40 και τα επακόλουθά του. Κάνει εκτενή λόγο για το Λεξικό του της μεσαιωνικής ελληνικής δημώδους γραμματείας, καθώς και το άλλο: της δ...