Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
Kriarás Emmanouíl
Ο Εμμανουήλ Κριαράς (1906-2014) γεννήθηκε στον Πειραιά, με καταγωγή από την Κρήτη. Τελείωσε το γυμνάσιο στα Χανιά το 1924. Σπούδασε φιλολογία (Πανεπιστήμιο Αθηνών, 1924-29), βυζαντινή φιλολογία, νεοελληνική φιλολογία και συγκριτική γραμματολογία (Πανεπιστήμιο Μονάχου, 1930 και Πανεπιστήμιο Παρισιού, 1938-39 και 1945-48). Αναγορεύτηκε διδάκτορας το 1938. Επιστημονικός συνεργάτης του Μεσαιωνικού Αρχείου της Ακαδημίας Αθηνών (1930-39) και στη συνέχεια διευθυντής του (1939-50). Στη διάρκεια της Κατοχής έλαβε μέρος στην αντίσταση και κρατήθηκε στο Χαϊδάρι επί μήνες έως τον Σεπτέμβριο του 1944. Το 1950 διορίστηκε τακτικός καθηγητής μεσαιωνικής ελληνικής φιλολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Διετέλεσε κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής, μεταξύ 1954-55. Απολύθηκε από τη θέση του από τη Χούντα (1968). Καλλιέργησε τη μεσαιωνική και τη νεοελληνική φιλολογία και γλώσσα και αγωνίστηκε για την επικράτηση της δημοτικής. Διετέλεσε: πρόεδρος εικοσαμελούς επιτροπής που μεταγλώττισε τους δικαστικούς κώδικες· πρόεδρος επιτροπής που πρότεινε το είδος μονοτονικού που εφαρμόζεται. Συνέθεσε το "Λεξικό της μεσαιωνικής ελληνικής δημώδους γραμματείας 1100-1669" (14 τόμοι) και το "Λεξικό της δημοτικής". Δημοσίευσε μελέτες για τη μεσαιωνική και νέα ελληνική γλώσσα και φιλολογία. Ανάμεσα στα περισσότερα από 1.000 άρθρα και 60 βιβλία που εξέδωσε αυτοτελώς ο Εμμ. Κριαράς, ξεχωρίζουν οι μονογραφίες του για τον Ψυχάρη, το Σολωμό και τον Παλαμά, οι εκδόσεις παλαιότερων κειμένων της νεοελληνικής γραμματείας ("Πανώριας" του Χορτάτση, των θεατρικών του Πέτρου Κατσαΐτη, κ.ά), οι μελέτες του για το δημοτικισμό και η αλληλογραφία του. Τιμήθηκε με διεθνή βραβεία, μεταξύ των οποίων το Herderpreis και το βραβείο της Association des Etudes Grecques για το Μεσαιωνικό Λεξικό του. Επίσης, του απενεμήθηκαν τέσσερα ελληνικά παράσημα (το τελευταίο: Ταξιάρχης τάγματος τιμής) και ανακηρύχθηκε ιππότης της Λεγεώνας της τιμής στη Γαλλία και Commendatore in merito στην Ιταλία. Πέθανε από ανακοπή καρδιάς, στο σπίτι του στη Θεσσαλονίκη, το βράδυ της 22ης Αυγούστου 2014, σε ηλικία 108 ετών.
Επιστολές Γεωργίου Ράλλη προς Εμμανουήλ Κριαρά
Ράλλης Γεώργιος Ι.
Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου (2006)
Είναι μεγάλο, σε κάθε περίπτωση, το ενδιαφέρον των επιστολών του Γεωργίου Ράλλη προς τον καθηγητή Εμμανουήλ Κριαρά. Και οι δύο, άνθρωποι του καθήκοντος, με υψηλό πολιτικό και επιστημονική ήθος αντίστοιχα, υπηρέτησαν τους χώρους στους οποίους τάχθηκαν με υποδειγματική ευσυνειδησία και παρήγαγαν σημαντικό έργο. Το ενδιαφέρον αυτό αυξάνει όταν η ουσία των επιστολών αυτών αναφέρεται στη δημοτική γλώσσα για την οποία αγωνίστηκαν και οι δύο άνδρες, ο καθένας από το δικό του χώρο, με τη δική του σκευή και την προσωπική του ευαισθησία. Αξίζει να προσεχθεί η αμοιβαία εκτίμηση, ο...
Επιστολές Γεωργίου Ράλλη προς Εμμανουήλ Κριαρά
Ράλλης Γεώργιος Ι.
Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου (2006)
Είναι μεγάλο, σε κάθε περίπτωση, το ενδιαφέρον των επιστολών του Γεωργίου Ράλλη προς τον καθηγητή Εμμανουήλ Κριαρά. Και οι δύο, άνθρωποι του καθήκοντος, με υψηλό πολιτικό και επιστημονική ήθος αντίστοιχα, υπηρέτησαν τους χώρους στους οποίους τάχθηκαν με υποδειγματική ευσυνειδησία και παρήγαγαν σημαντικό έργο. Το ενδιαφέρον αυτό αυξάνει όταν η ουσία των επιστολών αυτών αναφέρεται στη δημοτική γλώσσα για την οποία αγωνίστηκαν και οι δύο άνδρες, ο καθένας από το δικό του χώρο, με τη δική του σκευή και την προσωπική του ευαισθησία. Αξίζει να προσεχθεί η αμοιβαία εκτίμηση, ο...
Αλληλογραφία
Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών. Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη (2007)
Η υπηρεσία που παρέχει στην έρευνα η δημοσίευση παλαιότερων επιστολών για τη γνωριμία μας με τα γεγονότα του πολύμορφου παρελθόντος είναι αναμφισβήτητη. Γι' αυτό και δε δίστασα να δώσω στη δημοσιότητα πάμπολλα γράμματα από όσα σώζονται στο επιστολικό μου αρχείο, σταλμένα σ' εμένα από σημαντικά πρόσωπα του περασμένου αιώνα (1924-2002), λογοτέχνες, επιστήμονες και άλλους λογίους. Δημοσίευσα γράμματα γνωστών προσώπων με πλούσιο περιεχόμενο, δεν αγνόησα όμως και γράμματα προσωπικοτήτων, ακόμη και αν απλώς μαρτυρούσαν τα ενδιαφέροντα του προσώπου που αλληλογραφεί. Σχεδόν όλα τα...
Αλληλογραφία Β΄
Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
Πολύτυπο (2007)
Πρόσφατα κυκλοφόρησε από το Ίδρυμα Τριανταφυλλίδη τόμος με 944 γράμματα ελλήνων λογίων και λογοτεχνών, που δε ζουν σήμερα και στάλθηκαν σ' εμένα μέσα στον προηγούμενο αιώνα (1929-2002). Λίγον καιρό μετά την παράδοση στο Ίδρυμα, σχολιασμένων και ευρετηριασμένων, των γραμμάτων αυτών, βρέθηκαν παρατοποθετημένα στο αρχείο μου και πολλά άλλα γράμματα, σταλμένα κι αυτά σ' εμένα, των ίδιων ή και άλλων επιστολογράφων. Πρόκειται ακριβώς για τα 458 γράμματα που εκδίδονται στον τόμο που έχει στα χέρια του ο αναγνώστης. Παρατηρώ ότι δεκάδες επιστολών προέρχονται από εγκάρδιους φίλου...
Μαρτυρίες φοιτητικών χρόνων
Συλλογικό έργο
Futura (2007)
Η συμπλήρωση των 75 χρόνων από την ίδρυση του Ελληνικού Ιδρύματος υπήρξε η αφορμή για να ανατρέξουμε στην ιστορία του και να αρχίσουμε να την καταγράφουμε χρησιμοποιώντας σαν πρώτη ύλη τις ζωντανές αφηγήσεις των ανθρώπων που είχαν ζήσει και είχαν "γράψει" ο καθένας την ιστορία, χρησιμοποιώντας την προσωπική του πένα. [...] Ελευθερία Φίλη
Λεξικό της μεσαιωνικής ελληνικής δημώδους γραμματείας 1100-1669
Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας (2008)
Ο 16οςτόμος του αναλυτικού λεξικού του Εμμ. Κριαρά, πλέον συντάσσεται και εκδίδεται από το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Ο παρών τόμος περιλαμβάνει τα λήμματα Περιδιαβάζω - πνεύμονας και συντάχθηκε από την ομάδα των συνεργατών του λεξικού υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Ι.Ν. Καζάζη.
Από την αλληλογραφία Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου και Εμμ. και Αικ. Κριαρά: Τα σωζόμενα
Συλλογικό έργο
Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου (2008)
Η αλληλογραφία του I.Μ.Π αναγιωτόπουλου με τον Εμμανουήλ Κριαρά αποτελεί ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον τεκμήριο της πολυετούς και αδιατάρακτης προσωπικής και οικογενειακής φιλίας των δύο ανδρών, παράλληλα όμως αποκαλύπτει μέσα από στιγμιότυπα της πηγαίας και απροσχημάτιστης ιδιωτικής ζωής το χαρακτήρα και το ήθος των αλληλογράφων. Σπουδαίος λογοτέχνης και δοκιμιογράφος, οξυδερκής κριτικός, δεινός φιλόλογος, διευθυντής του ομώνυμου ιδιωτικού εκπαιδευτηρίου ο I.Μ.Παναγιωτόπουλος, επιφανής πανεπιστημιακός, σπουδαίος επίσης φιλόλογος και μελετητής της μεσαιωνικής και νεότερης γραμ...
Από την αλληλογραφία Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου και Εμμ. και Αικ. Κριαρά: Τα σωζόμενα
Συλλογικό έργο
Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου (2008)
Η αλληλογραφία του I.Μ.Π αναγιωτόπουλου με τον Εμμανουήλ Κριαρά αποτελεί ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον τεκμήριο της πολυετούς και αδιατάρακτης προσωπικής και οικογενειακής φιλίας των δύο ανδρών, παράλληλα όμως αποκαλύπτει μέσα από στιγμιότυπα της πηγαίας και απροσχημάτιστης ιδιωτικής ζωής το χαρακτήρα και το ήθος των αλληλογράφων. Σπουδαίος λογοτέχνης και δοκιμιογράφος, οξυδερκής κριτικός, δεινός φιλόλογος, διευθυντής του ομώνυμου ιδιωτικού εκπαιδευτηρίου ο I.Μ.Παναγιωτόπουλος, επιφανής πανεπιστημιακός, σπουδαίος επίσης φιλόλογος και μελετητής της μεσαιωνικής και νεότερης γραμ...
Γράμματα ξένων μελετητών και άλλων λογίων
Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
Μουσείο Μπενάκη (2008)
Με ιδιαίτερα τιμητική για μένα προθυμία ο πολύ αγαπητός μου φίλος, ο καθηγητής Άγγελος Δεληβορριάς, δραστήριος διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη, δέχτηκε να περιλάβει στη σειρά των δημοσιευμάτων του Μουσείου δύο τόμους επιστολών ξένων επιστημόνων που στη μεγάλη τους πλειονότητα στάλθηκαν σ' εμένα κατά τον περασμένο αιώνα. Τον ευχαριστώ ιδιαίτερα. Στο πρώτο μέρος του πρώτου τόμου εκδίδονται γράμματα ξένων μελετητών γραμμένα σε ελληνική γλώσσα. Στο δεύτερο μέρος του ίδιου τόμου γράμματα γραμμένα στη γλώσσα του κάθε ξένου επιστολογράφου. Τρεις μόνο, οι Ρουμάνοι Berza και Caz...
Γράμματα ξένων μελετητών και άλλων λογίων
Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
Μουσείο Μπενάκη (2008)
Με ιδιαίτερα τιμητική για μένα προθυμία ο πολύ αγαπητός μου φίλος, ο καθηγητής Άγγελος Δεληβορριάς, δραστήριος διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη, δέχτηκε να περιλάβει στη σειρά των δημοσιευμάτων του Μουσείου δύο τόμους επιστολών ξένων επιστημόνων που στη μεγάλη τους πλειονότητα στάλθηκαν σ' εμένα κατά τον περασμένο αιώνα. Τον ευχαριστώ ιδιαίτερα. Στο πρώτο μέρος του πρώτου τόμου εκδίδονται γράμματα ξένων μελετητών γραμμένα σε ελληνική γλώσσα. Στο δεύτερο μέρος του ίδιου τόμου γράμματα γραμμένα στη γλώσσα του κάθε ξένου επιστολογράφου. Τρεις μόνο, οι Ρουμάνοι Berza και Caz...
Μακράς ζωής αγωνίσματα
Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
Οι Φίλοι του περιοδικού "Αντί" (2009)
[...] Καθώς πρόθεση μου είναι να διηγηθώ γεγονότα της ζωής μου, πνευματικά και άλλα, μιας ζωής μακρότατης, βιωμένης με προσπάθεια και μόχθο, που μου χάρισε και χαρούμενες και δύσκολες μέρες (μέρες άκρας ανακούφισης, αλλά και βαθύτατου πόνου), δε γίνεται να αποσιωπήσω ακόμη και δυσάρεστα γεγονότα για το άτομο μου, που η έκθεσή τους, παρά την επιθυμία μου, να αδικεί ίσως σε κάποιο βαθμό πρόσωπα με τα οποία βρέθηκα αντιμέτωπος σε ορισμένες περιπτώσεις του βίου μου. Η έκθεση των γεγονότων της ζωής μου είναι ενδεχόμενο να ξεπεράσει, κατά τις περιστάσεις το χαρακτήρα μιας αυτο...
Συμβολή Β΄
Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
Μουσείο Μπενάκη (2010)
[...] Πριν από πέντε χρόνια παρουσίασα ως δεύτερο τμήμα του βιβλίου μου "Ανιχνεύσεις" μια πρώτη "Συμβολή στο Χρονολόγιο του δημοτικισμού". Με το σημερινό μου δημοσίευμα παρουσιάζω μια δεύτερη "Συμβολή" στο θέμα, ως φυσική συνέχεια του δημοσιεύματος εκείνου. Υπογραμμίζω και πάλι ότι καταρτίζω Χρονολόγιο μόνο δημοτικιστικών δημοσιευμάτων και συναφών με το κίνημα γεγονότων· όχι του όλου γλωσσικού ζητήματος. Η θεωρητική ανακίνηση του γλωσσικού ζητήματος στον τόπο μας παρατηρείται βέβαια μέσα στον προχωρημένο δέκατο όγδοο αιώνα. Όμως έκρινα αναγκαίο να σημειωθούν στο Χρονολόγ...
Ο υπουργός παιδείας Αντώνης Τρίτσης και η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στο γυμνάσιο
Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
University Studio Press (2010)
Αλληλογραφία Ν. Ματσανιώτη - Ε. Κριαρά
Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
University Studio Press (2010)
[...] Το φίλο μου Νίκο Ματσανιώτη (1925-2010) τον γνώρισα το 2003. Όταν επρόκειτο να συνέλθει στη Θεσσαλονίκη ελληνοτουρκικό συνέδριο περιγεννητικής ιατρικής, ο πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας περιγεννητικής ιατρικής κ. Απόστολος Αθανασιάδης μου ανακοίνωσε ότι κατά τη διεξαγωγή του προσεχούς συνεδρίου της Εταιρείας (4-6 Απριλίου 2003) θα απονεμηθεί βραβείο σε έναν Έλληνα και σε έναν Τούρκο διανοούμενο· και ότι από τους Έλληνες επέλεξαν εμένα. Μου πρόσθεσε μάλιστα ότι η απόφαση της Εταιρείας να απονείμει το βραβείο σ' εμένα οφείλεται σε σύσταση του γενικού γραμματέα της Ακα...
Οι άνθρωποί μου
Συλλογικό έργο
Ποταμός (2010)
"Πάντα αναρωτιόμουν για τις ζωές των ανθρώπων που έβλεπα. Ωραία, τέλειωσε ο χτίστης το ρετιρέ, σε τι σπίτι γυρνάει; Πώς αγκαλιάζει ο "μπάτσος" και πώς ο κρατούμενός του; Η καλόγρια τι όνειρα βλέπει το βράδυ; Κάποια στιγμή άρχισα να ξεστρατίζω και να αναζητώ νέες εικόνες. Το πάθος της παρατήρησης έγινε σιγά σιγά επάγγελμα. Θυμάμαι με πόση έκπληξη έζησα το 1989 την εξέγερση στο Κόσσοβο. Με είχαν στείλει από την "Πρώτη" με κομμουνιστικές οδηγίες. Να γράψω πόσο καλοί είναι οι μεν και πόσο κακοί είναι οι δε. Και εγώ έγραφα ότι δεν βλέπω κανένα καλό. Το ένα χωριό το έκαιγαν ο...
Λεξικό της μεσαιωνικής ελληνικής δημώδους γραμματείας 1100-1669
Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας (2011)
Ο 17ος είναι ο τρίτος τόμος του αναλυτικού λεξικού του Εμμ. Κριαρά, που πλέον συντάσσεται και εκδίδεται από το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Ο παρών τόμος περιλαμβάνει τα λήμματα πνεύσις-προβίβασις και συντάχθηκε από την ομάδα των συνεργατών του λεξικού υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Ι.Ν. Καζάζη.
Γράμματα Στεφάνου Ματθία στον Ε. Κριαρά
Ματθίας Στέφανος 1935-2009
Νομική Βιβλιοθήκη (2011)
Με την παρούσα έκδοση, την οποία επιμελείται ο σπουδαίος δημοτικιστής φιλόλογος, ομότ. καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Εμμανουήλ Κριαράς, παραδίδεται για πρώτη φορά ως σώμα στη δημοσιότητα η επιστολογραφία του αείμνηστου Στέφανου Ματθία, πρώην Προέδρου του Αρείου Πάγου, προς τον επιμελητή. Μέσα από τις πενήντα συνολικά παρουσιαζόμενες επιστολές που ο Στ. Ματθίας απέστειλε στον Ε. Κριαρά, και οι οποίες καταλαμβάνουν μια υπερτριακονταετή χρονική περίοδο εκτεινόμενη από το καλοκαίρι του 1978 έως και το καλοκαίρι του 2009, λίγο πρι...
Γράμματα ξένων μελετητών και άλλων λογίων
Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
Μουσείο Μπενάκη (2011)
Στο πρώτο μέρος του πρώτου τόμου της δίτομης αυτής έκδοσης δημοσίευσα ελληνόγλωσσα γράμματα ξένων επιστημόνων και λογίων, που απευθύνονται σ' εμένα· στο δεύτερο μέρος του τόμου εξέδωσα γράμματα των ίδιων και άλλων ξένων επίσης επιστημόνων, γραμμένα αυτά στην εθνική γλώσσα του επιστολογράφου. Στο δεύτερο αυτό μέρος περιέλαβα γράμματα προσώπων, των οποίων τα επώνυμα αρχίζουν από τα στοιχεία Α έως Η. Ξεκινώντας τώρα το δεύτερο τόμο εκδίδω βέβαια περαιτέρω γράμματα ξένων επιστημόνων, σημειώνω όμως ότι δε συνεχίζω τη δημοσίευση γραμμάτων λογίων που τα επώνυμα τους αρχίζουν, ό...