Μέσκος Μάρκος 1935-2019
Méskos Márkos
Ο Μάρκος Μέσκος (1935-2019) γεννήθηκε στην Έδεσσα. Ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες και τις γυμνασιακές σπουδές του στην Έδεσσα και εργάστηκε, στη συνέχεια, στο κατάστημα του πατέρα του, γράφοντας ποίηση από την εφηβική ηλικία. Η πρώτη του εμφάνιση στα γράμματα έγινε το 1956 με το ποίημα "Ειρήνη" που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Επιθεώρηση Τέχνης" (τεύχος 13, Ιανουάριος 1956), με το ψευδώνυμο Κούλης Αυγερινός (χρησιμοποίησε, επίσης, τα λογοτεχνικά ψευδώνυμα Δημήτρης Γραμματικός και Πέτρος Μηλιώνης). Το 1957, συνδέθηκε με τη συντακτική ομάδα του περιοδικού "Μαρτυρίες". Το 1958 χρονολογείται η πρώτη του ποιητική συλλογή, "Πριν από τον θάνατο". Το 1965 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα για να σπουδάσει στο Αθηναϊκό Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Σχολής Δοξιάδη. Εκεί έζησε έως το 1980, δουλεύοντας, μεταξύ άλλων, ως γραφίστας σε διαφημιστικά γραφεία και ως επιμελητής εκδόσεων. Το 1981 μετακόμισε στη Θεσσαλονίκη και έγινε ιδρυτικό μέλος της εκδοτικής ομάδας του περιοδικού "Χειρόγραφα" και, αργότερα, υπεύθυνος των Αγροτικών Συνεταιριστικών Εκδόσεων (ΑΣΕ), μεταξύ 1987-1993. Δημοσίευσε ποιήματα, πεζογραφήματα και μελέτες του, κατά καιρούς, στα περιοδικά "Επιθεώρηση Τέχνης", "Εφημερίδα των ποιητών", "Καινούργια Εποχή", "Νέα Εστία", "Νέα Πορεία", "Ο Λογοτέχνης", "Μαρτυρίες", "Σημειώσεις", "Δεκαπενθήμερος Πολίτης", "Αντί", "Ελίτροχος", "Το Δέντρο", "Γράμματα και Τέχνες", κ.ά. Η πρώτη φάση της ποίησης του Μέσκου σχετίζεται με τραυματικά ιστορικά βιώματα της δεκαετίας του 1940 και εμφορείται από την αίσθηση ενότητας ποιητή και γενέθλιου τόπου, ανθρώπινου υποκειμένου και φύσης. Η έννοια της αντίστασης διατρέχει όλη τη λογοτεχνική του παραγωγή του και, ενώ στις πρώτες του συλλογές αποκρυσταλλώνεται σε μορφές της ελληνικής παράδοσης, όπως αυτές του Διγενή ή των Κλεφτών, σταδιακά κατατείνει όλο και περισσότερο στην αφαίρεση. Άλλα χαρακτηριστικά της ποίησής του είναι η εισβολή του ιστορικού χρόνου στον ατομικό χώρο και η διαπλοκή προσωπικού και συλλογικού. Οι διακρίσεις του περιλαμβάνουν το βραβείο ποίησης του περιοδικού "Διαβάζω" για τη συλλογή "Χαιρετισμοί", το 1995, το βραβείο ποίησης του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών, το 2006, για το σύνολο του έργου και το Κρατικό Βραβείο Ποίησης, το 2013, για τη συλλογή "Τα λύτρα". Ποιήματά του μεταφράστηκαν σε ξένες γλώσσες. Το 1981 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ύψιλον η πρώτη συγκεντρωτική έκδοση ποιημάτων του, που γράφτηκαν από το 1958 έως το 1980, με τίτλο "Μαύρο δάσος". Το βιβλίο ξανακυκλοφόρησε με τον ίδιο τίτλο δύο φορές, συμπληρωμένο κάθε φορά: το 1999 από τις εκδόσεις Νεφέλη και το 2011, σε δύο τόμους, από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης. Οι εκδόσεις Γαβριηλίδης εξέδωσαν επίσης τα συγκεντρωμένα "Πεζογραφήματά" του, το 2013, και τα "Προσωπικά κείμενα", το 2014. Τελευταία βιβλία του ήταν το δοκίμιο "Συνηγορία ποιήσεως" (Κίχλη, 2015), η συλλογή πεζών "Εν Βοδενοίς: Κείμενα εκτός εμπορίου από την ενδοχώρα της Έδεσσας" (Έδεσσα, 2016) και οι ποιητικές συλλογές "Άλφα Βήτα" (Κίχλη, 2015), "Στην όχθη του παραδείσου" (Το Ροδακιό, 2016) και "Όνειρα στον Άδη" (Το Ροδακιό, 2018). Έφυγε από τη ζωή στη Θεσσαλονίκη την 1η Ιανουαρίου 2019, σε ηλικία 83 ετών. (φωτογραφία: Κώστας Μητρόπουλος)
Κρατικά λογοτεχνικά βραβεία, Ανθολογία: Ποίηση 2010-2018
Συλλογικό έργο
Υπουργείο Πολιτισμού. Διεύθυνση Γραμμάτων (2020)
Όνειρα στον Άδη
Μέσκος Μάρκος 1935-
Το Ροδακιό (2018)
"Όνειρα στον Άδη", εδώ στην άκρη του κόσμου δεν θα πάψει να ονειρεύεται. Άλλη Εποχή συνέχεια των προηγουμένων αναζητώντας τις καλές συμπτώσεις και τους ωραίους ανθρώπους που αντάμωσε. Τώρα γνωρίζει, το κενό δεν το φοβάται. Βλέπει τώρα καθαρότερα το τραγικό νόημα όσων έζησε. Ωσάν συνολική εκτίμηση λίγες κορφές διακρίνονται απέναντι (ή κάτω;). Είναι αυτές οι αξίες που θα πίστευε και αγωνίζονταν πάλι για να μείνουν περισσότερο στο στερέωμα.
Στην όχθη του παραδείσου
Μέσκος Μάρκος
Το Ροδακιό (2016)
Σ' αγαπούσα - το 'ξερες; (Κράτησες εσύ το μυστικό σου για τον άλλον Κόσμο τον άγνωστον...) Μαζί ποτέ δεν θ' ανταμώναμε στον κήπο του Παραδείσου· πιστό σκυλί πάρε με πίσω στο Δάσος με την ψιλή χλόη νανουρισμένον.
Εν Βοδενοίς
Μέσκος Μάρκος 1935-2019
Δημοτική Κοινωφελή Επιχείρηση Δήμου Έδεσσας (2016)
Δώδεκα κείμενα γραμμένα από το 1979 έως το 2016 (είχαν κυκλοφορήσει εκτός εμπορίου) κι έχουν άξονα αναφοράς την Έδεσσα (παλιά Βοδενά), τους ανθρώπους και τους χώρους της. Φόρος οφειλόμενος στην γενέτειρα και τα πρόσωπά της, που άφησαν το μικρό ή μεγάλο ίχνος τους στη ζωή της πόλης. Ένα εικονοστάσι ανωνύμων και επωνύμων, ζώντων και κεκοιμημένων.
Συνηγορία ποιήσεως
Μέσκος Μάρκος
Κίχλη (2015)
Το βιβλίο, αποτελείται από σημειώσεις περί ποιήσεως και ποιητικής, αποστάγματα από την πολυετή θητεία του Μάρκου Μέσκου στην ποίηση. Είτε συνιστούν έναν νοερό διάλογο με ομοτέχνους είτε απευθύνονται σε νέους ποιητές, οι στοχασμοί του Μ. Μέσκου ανοίγουν το άδυτο του ποιητικού εργαστηρίου στον αναγνώστη της ποίησης, αποκαλύπτοντας διλήμματα, φόβους και αγωνίες του δημιουργού αλλά και μυστικά της τέχνης του.
Βίοι παράλληλοι
Συλλογικό έργο
Εταιρεία Συγγραφέων (2015)
Η Εταιρεία Συγγραφέων, με την έκθεση "Βίοι Παράλληλοι" τιμά την τριπλή σχέση λέξεων, ήχων και εικόνων παρουσιάζοντας εκείνα τα μέλη της που διαθέτουν διπλή ή τριπλή καλλιτεχνική ιδιότητα. Δηλαδή δεν είναι μόνο εργάτες της πένας ή του πληκτρολογίου αλλά επιπλέον ζωγραφίζουν, συνθέτουν ή ασχολούνται με τη φωτογραφία ή τον κινηματογράφο. Συνεχίζοντας μια παράδοση του τόπου όχι ευκαταφρόνητη, την οποία κατά καιρούς λάμπρυναν ονόματα του μεγέθους του Κόντογλου, του Πεντζίκη, του Εγγονόπουλου, του Ελύτη, του Ρίτσου, του Εμπειρίκου, του Σεφέρη, του Καρούζου, του Σινόπουλου, ή του...
Προσωπικά κείμενα
Μέσκος Μάρκος
Γαβριηλίδης (2014)
Μάλλον χρόνιες εξομολογήσεις, τα "προσωπικά κείμενα" κατάφεραν να ξεφύγουν από την τροχιά εκείνη των στίχων μα που μιλούν πάλι εν ενόματί τους, συγκεντρώνονται εδώ (μνήμες ζωντανών μετά θάνατον τα πιο πολλά) και αφιερώνονται στους ορατούς συνοδοιπόρους. Ο προφορικός και γραπτός τους λόγος, οικεία, θαρρώ, και με όλα τα δικαιώματα συμπαρατάσσεται.
Πεζογραφήματα
Μέσκος Μάρκος
Γαβριηλίδης (2013)
Η συγκεντρωτική συλλογή διηγημάτων του Μάρκου Μέσκου.
Το λίγο περίσσευμα
Χρυσανθόπουλος Γιάννης
Διαπολιτισμός (2011)
Κάτω απ' τον ίσκιο των ημερών σου Γέρνουν τα ματόφυλλα όταν φεύγει το φως βουβαίνονται και τα σκιερά του πρωινού σημεία, ήρθε η ώρα να πιάσω το τετράδιο των υπολοίπων να λογαριάσω τις ευλογίες των ημερών. Κάτω απ' τον ίσκιο των ημερών σου έμαθα να ακούω τους ανέμους όταν μιλούν με τα κλαδιά της νύχτας, πόθησα τη δίψα της φωνής σου όταν καίγονταν η άτυχη σοδειά μου, μίλησα με αμυδρούς φθόγγους (αυτών των φύλλων μικρού περιβολιού), ρίγησα από δροσιά και πάχνη σαν να 'μουν μαρτιάτικο πρωί. Στ' άπειρο πια της νύχτας ξενυχτώ ύστερα από τόσους βο...
Στον ενικό και πληθυντικό ψίθυρο
Μέσκος Μάρκος
Νεφέλη (2009)
Σχόλια και αυτοσχόλια για την ποιητική τέχνη και τον ανθρώπινο προσδιορισμό. Ονομάστηκαν "Στάσιμα" (παλιότερα), κάπου στο σκοτεινό "Φαράγγι", "Εαρινό Φθινόπωρο" άλλοτε, "Καταφυγή" και απαξιωτικός "Ψίθυρος" τελικά - στο κέντρο η Ποίηση, η αναγκαιότητα και τα σοβαρά της παιχνίδια ένδον. Φυσικά όλα υπόκεινται, τίποτε δεν ησυχάζει τελεσίδικα· μήτε τα πάθη, μήτε η ακύρωσή τους στις αφετηρίες των γραφών και στις προσωπικές κινητοποιήσεις του αναγνώστη. Ας φανταστούμε τον Κόσμο έτσι.
Στον ενικό και πληθυντικό ψίθυρο
Μέσκος Μάρκος
Νεφέλη (2009)
Σχόλια και αυτοσχόλια για την ποιητική τέχνη και τον ανθρώπινο προσδιορισμό. Ονομάστηκαν "Στάσιμα" (παλιότερα), κάπου στο σκοτεινό "Φαράγγι", "Εαρινό Φθινόπωρο" άλλοτε, "Καταφυγή" και απαξιωτικός "Ψίθυρος" τελικά - στο κέντρο η Ποίηση, η αναγκαιότητα και τα σοβαρά της παιχνίδια ένδον. Φυσικά όλα υπόκεινται, τίποτε δεν ησυχάζει τελεσίδικα· μήτε τα πάθη, μήτε η ακύρωσή τους στις αφετηρίες των γραφών και στις προσωπικές κινητοποιήσεις του αναγνώστη. Ας φανταστούμε τον Κόσμο έτσι.
Νερό Καρκάγια
Μέσκος Μάρκος
Ίκαρος (2005)
Τα βιώματα πρώτα· μετά οι γραφές. Μικρές, "προφορικές" ιστορίες, σχεδόν άγνωστες και μηδέποτε ειπωμένες, ενός κόσμου πέραν από τις ορεσίβιες συγκρούσεις του Εμφυλίου (κυρίως) πολέμου, τα μετόπισθεν της καθημερινής ζωής του άμαχου πληθυσμού που πλαγιάζει, υπερβαίνοντας την Εποχή, σε μια λίμνη αίματος και στον απόηχό του ακόμη. Νερό Καρκάγια, νερό καρά-καγιά, νερό του μαύρου βράχου -δυο συνθηματικές λέξεις που δηλώνουν τα μυστικά θεμέλια της μικρής πόλης (και εκτός των ορίων της) παρατεταμένα.
Ελεγείες
Μέσκος Μάρκος
Ίκαρος (2004)
ΔΥΟ ΤΡΙΣΤΙΧΑ Όταν τ' ανώνυμα άνθη την πέτρα ραγίζουν αντάρτη ταπεινέ ανιδιοτελή λάμπρυνε λάμπρυνε την ψυχή μου όταν το στόμα την αλαλία καταπιεί χώμα και σκόνη κι αέρας ας μείνει (ένα κλαδί το δάχτυλό μου να 'ρχονται τα πουλιά). (από την ενότητα "Τα πουλιά") ΑΦΗΓΗΜΑ Μικρό παιδί πότε μεγάλωσε πότε αντρειώθηκε πότε γκριζάρισαν τα μαλλιά του· και καλοκαίρια και χει- μώνες χελιδονίσματα ανθών και πρωτοβρόχια· να' ταν για πάντα κόκκινη η στέγη του σπιτιού η ροδιά να 'ταν στον παράδεισο της αυλής -πώς όμως πέρασαν τα χρόνια αφού το μαύρο κλάμα νύχτωνε δι...
Μια πόλη, ένας συγγραφέας
Συλλογικό έργο
Μίνωας (2001)
[...] Αστικές και ημιαστικές διαδρομές στην Ελλάδα - πλήν Αθήνας, Πειραιά και Θεσσαλονίκης - αποτυπώνονται στα πρωτότυπα κείμενα 33 σύγχρονων πεζογράφων και ποιητών που δημοσιεύτηκαν στην "Ελευθεροτυπία" σε συνέχειες ("Βιβλιοθήκη", 3.11.00 - 20.06.01). Πριν στεγαστούν στο ανά χείρας βιβλίο, δεκατρία από αυτά τα πεζά μεταφράστηκαν στα γερμανικά για το περιοδικό "Lettre International" (τ. 55, Δεκέμβριος 2001).