Χρηστοβασίλης Χρήστος 1861-1937
Christovasílis Chrístos
ΧΡΗΣΤΟΣ ΧΡΗΣΤΟΒΑΣΙΛΗΣ (1861-1937). Ο Χρήστος Χρηστοβασίλης γεννήθηκε στο Σουλόπουλο Καλαμά της Ηπείρου, γιος του εύπορου κτηματία Αναστάσιου Βασιλείου.Παππούς του ήταν ο Χρήστος Βασιλείου (από όπου το ψευδώνυμο του λογοτέχνη),άρχοντας του Σουλόπουλου τον 19ο αιώνα. Η ακριβής χρονολογία γέννησής του δεν είναι γνωστή, τοποθετείται από τους μελετητές γύρω στο 1860. Τα πρώτα γράμματα έμαθε στο Σχολαρχείο Ξάνθης και συνέχισε με τη βοήθεια του θείου του Σπυράκη Βασιλείου ως μαθητής στην Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης. Το 1875 συνελήφθη από τις Τουρκικές Αρχές με αφορμή την Ανατολική κρίση και οδηγήθηκε ως όμηρος στην Κωνσταντινούπολη. Μετά από τρία χρόνια σπουδών στο εκεί Αυτοκρατορικό Λύκειο δραπέτευσε και έφυγε για την Κέρκυρα, από όπου πέρασε στην Ήπειρο, πήρε μέρος σε συμπλοκή εναντίον των Τούρκων στους Αγίους Σαράντα, αιχμαλωτίστηκε και εξορίστηκε στα Τρίκαλα. Εκεί εργάστηκε ως γραμματέας του θείου του Σπυράκη Βασιλείου επιστάτη στα κτήματα του Χρηστάκη Ζωγράφου. Το 1882 επέστρεψε στη γενέτειρά του, κατόπιν όμως νέας συμμετοχής του σε επαναστατικά κινήματα καταδικάστηκε σε θάνατο. Δραπέτευσε και επέστρεψε στη Θεσσαλία. Στα Τρίκαλα χαιρέτησε την είσοδο του ελληνικού στρατού στη Θεσσαλία με το μακροσκελές ποίημα Στ’ αδέρφια μας, ενέργεια που πλήρωσε με ολιγοήμερη φυλάκιση στη Ζίτσα, όπου πήγε για να παντρευτεί τη Σιάνα Παπασταύρου. Από το 1885 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Εκεί πραγματοποίησε την επίσημη εμφάνισή του στη λογοτεχνία με το διήγημα Η καλύτερή μου αρχιχρονιά που βραβεύτηκε στο διαγωνισμό της Ακρόπολης του Γαβριηλίδη. Στην ίδια εφημερίδα εργάστηκε από το 1889, δημοσιεύοντας διηγήματα και πολιτικά άρθρα (ως ανταποκριτής στη Ρωσία, τη Βουλγαρία και αλλού). Το 1896 παντρεύτηκε ξανά, αυτή τη φορά με την Αλεξάνδρα Γιώτη από το Καρπενήσι. Το 1899 ξεκίνησε η συνεργασία του με την Εταιρεία του Ελληνισμού του Νικόλαου Καζάζη, από τη θέση του διευθυντή και στη συνέχεια δημοσίευσε πραγματείες στο περιοδικό της Εταιρείας (ομώνυμό της) με το ψευδώνυμο Ζευς Δωδωναίος. Μια από τις πραγματείες αυτές είχε τίτλο Εθνικά Άσματα 1453-1821 και στάθηκε αφορμή διαφωνίας του με το Νικόλαο Πολίτη. Τελικά αποχώρησε από την Εταιρεία το 1909 και έφυγε για τη Σμύρνη, όπου βρισκόταν ο θείος του Σπυράκης. Το 1913 επέστρεψε στην Αθήνα, χαιρέτησε την απελευθέρωση των Ιωαννίνων με το ποίημα Τα ελευθερωμένα Γιάννινα από την Ακρόπολη και έφυγε για τη γενέτειρά του, όπου εξέδωσε την εφημερίδα Ελευθερία και συμμετείχε στους πολιτικούς αγώνες γύρω από το Βορειοηπειρωτικό ζήτημα. Για τη δράση του εκτοπίστηκε στη Νάξο του 1917. Τότε (1916-1919) τοποθετείται η συγγραφή των Διηγημάτων του Μικρού Σκολειού. Εκλέχτηκε βουλευτής Ιωαννίνων το 1926 και το 1935 με το Λαϊκό Κόμμα και από το 1923 ως το θάνατό του διηύθυνε την έκδοση του περιοδικού Ηπειρωτικά Φύλλα .Λίγο πριν το θάνατό του επισκέφτηκε ξανά την Αθήνα, όπου έλαβε βραβείο για το λογοτεχνικό του έργο από το Υπουργείο Παιδείας και τιμήθηκε με το χρυσό Σταυρό του Σωτήρα για την πατριωτική του δράση. Η έκταση του έργου του Χρηστοβασίλη (λαογραφικού, ιστορικού , διηγηματογραφικού, πεζογραφικού , ποιητικού, γλωσσικού, δραματικού, μεταφραστικού) είναι τεράστια και μεγάλο μέρος της βρίσκεται σε εφημερίδες και περιοδικά της εποχής. Το λογοτεχνικό έργο του είναι κυρίως ηθογραφικό και λαογραφικό, γραμμένο στη δημοτική και με κυρίαρχη την παρουσία ειδυλλιακών και φυσιολατρικών στοιχείων, καθώς επίσης στοιχείων επιτηδευμένης και σκόπιμα "απλής και αφελούς" γραφής. Η σύγχρονη κριτική επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στην ψυχογραφική διάσταση του έργου του Χρηστοβασίλη και στη μεγαλοπρέπεια των περιγραφών του επαρχιακού τοπίου. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Χρήστου Χρηστοβασίλη βλ. Άγρας Τέλλος, "Χρηστοβασίλης Χρήστος", Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια 24. Αθήνα, Πυρσός, 1934, Χρυσογέλου - Κατσή Άννα, "Χρήστος Χρηστοβασίλης", Η παλαιότερη πεζογραφία μας · Από τις αρχές της ως τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο Η’ · 1880-1900, σ.286-337. Αθήνα, Σοκόλης, 1997 και χ.σ., "Χρηστοβασίλης Χρήστος", Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 9β. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
Ηπειρωτικά παραμύθια
Χρηστοβασίλης Χρήστος 1861-1937
Πελεκάνος (2009)
Στα "Ηπειρώτικα παραμύθια" διακρίνουμε ύψος απλό και ανεπιτήδευτο, με ιδιωματισμούς που προσδίδουν ομορφιά και χάρη.
Διηγήματα της στάνης
Χρηστοβασίλης Χρήστος 1861-1937
Alter - Ego ΜΜΕ. Α.Ε. (2011)
"Σ΄όλον τον δρόμο δεν περβατούσε ο Κουτσογιάννης, αλλά πετούσε. Μεγάλη χάρη τον είχε πιάσει, που βγήκε έξω από τα σύνορα του χωριού του, κι έμελλε να ιδεί τα Γιάννινα, την περίφημη πολιτεία, κι αυτό το 'δινε φτερά, τα Γιάννινα που του ήταν χρυσό όνειρο. Ήκουε από τα μικρά του χρόνια ότι είναι πολιτεία κι όχι χωριό, ότι είχε απ' όλα τα πράγματα του κόσμου, αλλά δεν μπορούσε να το χωρέσει ο νους τι λογιών ήταν η πολιτεία." (από το διήγημα "Ο Κουτσογιάννης στα Γιάννινα" Τα "Διηγήματα της Στάνης" (1898), το πρώτο βιβλίο του Χρήστου Χρηστοβασίλη, είναι το δημοφιλέστερο του...
Λογοτεχνικό ημερολόγιο 2013
Συλλογικό έργο
Εκδόσεις Πατάκη (2012)
Οι σχολαστικοί, οι λεπτολόγοι ιστορικοί, κοινωνιολόγοι, φιλόσοφοι κ.ά. ανιχνεύουν συχνά την ουσία της αλληλοαπωθούμενης σχέσης εξουσίας - αντίστασης στους νόμους και τα θέσφατα της αποκαλούμενης "νόμιμης δύναμης επιβολής" αφενός, αφετέρου στις αναμενόμενες -και πολλές φορές παραδεδεγμένες- δραστικές κοινωνικές αντιδράσεις. Το "Λογοτεχνικό Ημερολόγιο του 2013" στις αναγνώσεις των κειμένων που περιλαμβάνει προτείνει τον προσδιορισμό αυτών των δύο καυτών εννοιών και ουσιών στα κριτήρια κάθε παρεκτροπής της εξουσίας από το δίκαιο και τη δικαιοσύνη, από τη μια πλευρά· και, α...
Λογοτεχνικό ημερολόγιο 2013
Συλλογικό έργο
Εκδόσεις Πατάκη (2012)
Οι σχολαστικοί, οι λεπτολόγοι ιστορικοί, κοινωνιολόγοι, φιλόσοφοι κ.ά. ανιχνεύουν συχνά την ουσία της αλληλοαπωθούμενης σχέσης εξουσίας - αντίστασης στους νόμους και τα θέσφατα της αποκαλούμενης "νόμιμης δύναμης επιβολής" αφενός, αφετέρου στις αναμενόμενες -και πολλές φορές παραδεδεγμένες- δραστικές κοινωνικές αντιδράσεις. Το "Λογοτεχνικό Ημερολόγιο του 2013" στις αναγνώσεις των κειμένων που περιλαμβάνει προτείνει τον προσδιορισμό αυτών των δύο καυτών εννοιών και ουσιών στα κριτήρια κάθε παρεκτροπής της εξουσίας από το δίκαιο και τη δικαιοσύνη, από τη μια πλευρά· και, α...
Χριστούγεννα και χιονιάς
Συλλογικό έργο
Νάρκισσος (2013)
Χριστουγεννιάτικα και πρωτοχρονιάτικα διηγήματα και αφηγήσεις, από το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα ως τις μέρες μας. Στην ανθολογία "Χριστούγεννα και Χιονιάς" επιλέχθηκαν πενήντα τέσσερα διηγήματα, κυρίως, από τριαντατέσσερις σημαντικούς Έλληνες συγγραφείς και δημιουργούς, με γνώμονα τη συνύπαρξη και συνήχηση διαφορετικών φωνών σε ένα ευρύ γιορταστικό πεδίο, χάριν μεγαλύτερης αναγνωστικής απόλαυσης. Με σκηνικό τις μέρες των Χριστουγέννων, προσωπικά βιώματα και μυθοπλασία -σε μεγάλες στιγμές- συνυφαίνονται και εμπνέουν κάθε λογής αφηγηματικά κείμενα, που αποτυπώνουν με...
Τα Χριστούγεννα της γριάς. Ύστερα από εικοσιπέντε χρόνια
Χρηστοβασίλης Χρήστος 1861-1937
manifesto (2014)
Η ξενιτειά στον τόπο μας -και ειδικότερα στην Ήπειρο- υπήρξε για δεκαετίες πολλές πάνδημη μοίρα κι ανεπούλωτη πληγή. Όλες οι οικογένειες είχαν κάποιον που καρτερούσαν να καλοδεχθούν. Και δεν είναι διόλου συμπτωματικό που στο διήγημα "Τα Χριστούγεννα της γριάς", η βάβω με την εγγόνα της καρτερεί τον ξενιτεμένο της γυιό τα Χριστούγεννα, όπως κι η Τασιούλαινα στο δεύτερο διήγημα, το "Ύστερα από εικοσιπέντε χρόνια", καρτερεί τον άντρα της τα Χριστούγεννα, την μέρα γιορτής δηλαδή, που η απουσία γίνεται αβάστακτη. Μέρα γιορτής που η Εκκλησία κι η παράδοση του κάποτε τόπου και τρό...
Τα τάματα. Για την τιμή
Χρηστοβασίλης Χρήστος 1861-1937
manifesto (2014)
Τα "Τάματα" και το "Για την τιμή" είναι δυο ξεχασμένα διηγήματα του Χρήστου Χρηστοβασίλη, τα οποία δεν περιλαμβάνονται σε όσα βιβλία του κυκλοφορούν. Το πρώτο περιγράφει με τρυφερότητα την αγωνία της μάνας για το άρρωστο παιδί της και το δεύτερο τη σκληρότητα μιας κοινωνίας, στην οποία η τιμή καταλαμβάνει πρωτεύουσα θέση. Ο Χρήστος Χρηστοβασίλης, αν και λησμονημένος από τον "πνευματικό" μας νεοπλουτισμό, ήταν ένας σπουδαίος συγγραφέας. Με τα δύο, εν πολλοίς άγνωστα, διηγήματα της παρούσας έκδοσης, επιβεβαιώνεται, όχι μόνον η αφηγηματική του ευχέρεια, αλλά και η επιμονή τ...
Το δικό μας Πάσχα
Συλλογικό έργο
Νάρκισσος (2016)
Πασχαλινά κείμενα και αφηγήσεις, από τα τέλη του 19ου αιώνα ως τις μέρες μας. Στο "Δικό μας Πάσχα" επιλέχθηκαν πενήντα πέντε διηγήματα, κυρίως, από σαράντα έξι σημαντικούς Έλληνες συγγραφείς και δημιουργούς, με σκοπό τη συνύπαρξη και συνήχηση διαφορετικών φωνών σε ένα πανοραμικό γιορταστικό πεδίο. Στο σπίτι της πόλης, στο πατρικό του χωριού, στην εξοχική πλατεία, παντού όπου γιορτάζεται το χαρμόσυνο Πάσχα, σμίγουν αγαπημένα πρόσωπα γύρω από το παραδοσιακό τραπέζι, μέσα σε μιαν ατμόσφαιρα αναστάσιμης χαράς και ελπιδοφόρας προσμονής, σε πλήρη αρμονία με την αναγεννημένη α...
Ηπειρωτικά παραμύθια
Χρηστοβασίλης Χρήστος 1861-1937
Βιβλιοπωλείο Λαβύρινθος (2019)
"Τα καημένα μου τα παιδιά, ακολουθώντας την τύχη μου, ίσως και την τύχη του σπιτιού μου, που το κυνηγάει κάποια κακομοιριά εδώ κι' εκατό χρόνια, γεννήθηκαν μακρυά από την καλοχείμωνη και γλυκοκαλόκαιρη πατρίδα μου, την Ήπειρο, όπου κάθε πέτρα, κάθε χάλασμα και κάθε λακκιά έχουν το τραγούδι τους, την παράδοσή τους και το παραμύθι τους. Αυτό μ' ανάγκασε να τους λέω συχνά όσα παραμύθια δεν εξάλειψε από το μνημονικό μου ο καιρός, για να αιστανθούν κι' αυτά εκείνη την άρρητη τη γλύκα, που αιστάνονται όσα παιδιά έχουν την ευτυχία να γεννιούνται και ν' αναθρέφονται στο χωριό τους...
