Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Η παρούσα έκθεση αποτελεί μεταγραφή ενός σεμιναρίου που δόθηκε στην Ecole Pratique des Hautes Etudes κατά το ακαδημαϊκό έτος 1964-1965. Στην απαρχή -ή στον ορίζοντα- αυτού του σεμιναρίου υπήρχε, όπως πάντα, το μοντέρνο κείμενο, δηλαδή: το κείμενο που δεν υπάρχει ακόμα. Ένας τρόπος για να προσεγγίσουμε το νέο αυτό κείμενο είναι να αναζητήσουμε από πού ξεκινά και σε τι εναντιώνεται, και ως εκ τούτου να αντιπαραβάλουμε τη νέα σημειωτική της γραφής και την αρχαία πρακτική της λογοτεχνικής γλώσσας που για αιώνες ονομάστηκε ρητορική. Εξ ου και η ιδέα ενός σεμιναρίου πάνω στην αρχ...

Ένα σπουδαίο κείμενο του Ρόλαν Μπαρτ της ώριμης περιόδου του, με την ασύγκριτη γλώσσα και τη βαθιά και ελεύθερη επιχειρηματολογία του εκδίδεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Συνοδεύεται από μια θαυμάσια φωτογραφική καταγραφή του Πύργου από τον Αντρέ Μαρτέν, σε ένα βιβλίο με τη μορφή μικρού λευκώματος. Σύμβολο του Παρισιού, της νεωτερικότητας, της επικοινωνίας, της επιστήμης ή του 19ου αιώνα, πύραυλος, μίσχος, πλατφόρμα εξόρυξης, φαλλός, αλεξικέραυνο η έντομο, ο Πύργος του Άιφελ είναι το αναπόφευκτο σημείο αντίκρυ στα μεγάλα δρομολόγια του ονείρου. Για να εκπληρώσει αυτή...

Τα κείμενα του βιβλίου μαρτυρούν έναν δεκάχρονο και πλέον (1957-1969) σταθερό προβληματισμό του Ρολάν Μπαρτ για το ένδυμα, γι' αυτό το, όπως πίστευε, ολικό κοινωνικό φαινόμενο. Προβληματισμός που θα κορυφωθεί, άλλωστε, με τη λαμπρή σημειολογική ανάλυση του βιβλίου του "Σύστημα της μόδας" (1967). Εκκινώντας από το όραμα του Σωσσύρ για μια ολική επιστήμη των σημείων, ο συγγραφέας οδηγείται πέρα από την παραδοσιακή ιστοριογραφία του ενδύματος (με τις λεπτομερείς απογραφές πολύτιμων ρούχων του παρελθόντος ή τη συσχέτισή τους με το «πνεύμα της εποχής»), και εφαρμόζει με τόλμη σκ...

Η εισαγωγική αυτή προσέγγιση του Barthes, επικεντρωμένη στον γλωσσολογικό ορισμό της γλώσσας και της ομιλίας, αποκτά ιδιαίτερη σημασία στο πέρασμα στις σημειολογικές -ή μάλλον, ορθότερα, σημειωτικές- προοπτικές. Όπως ο ίδιος αναφέρει, παραπέμποντας εξάλλου στην κοινωνιολογική προσέγγιση των συστημάτων επικοινωνίας, υπάρχουν συστήματα αντικειμένων, εικόνων και συμπεριφορών που δεν έχουν ακόμη (δηλαδή, στην εποχή του) μελετηθεί υπό σημειολογική μεθοδολογία. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός ότι κάνει την πρόβλεψη, πως το σημειολογικό πέρασμα θα επιφέρει αναγκαστικά τροποπο...

Η υπερπαραγωγή θεωρητικού λόγου για τη λογοτεχνία και τις γραμματολογικές σπουδές, ιδίως από τη δεκαετία του 1960 και εξής, προσέφερε μεν μεγάλη ποικιλία προσεγγίσεων, διαμόρφωσε όμως ένα τοπίο όπου δεν μπορεί κανείς να προσανατολιστεί αν αγνοεί τους βασικούς οδοδείκτες, τα κείμενα δηλαδή που αποτέλεσαν την αφετηρία των περισσότερων θεωρητικών αναζητήσεων. Το παρόν "Ανθολόγιο" του K. M. Newton αποτελεί μια συλλογή τέτοιων θεμελιωδών κειμένων: ξεκινώντας από τις συμβολές του Ρωσικού Φορμαλισμού, της Νέας Κριτικής και της Ερμηνευτικής, ο Newton παρακολουθεί την επίδραση π...

Τα "Τετράδια από το ταξίδι στην Κίνα" του Roland Barthes κυκλοφορούν για πρώτη φορά 38 χρόνια μετά το πιο παράδοξο ταξίδι Ευρωπαίων διανοουμένων στην Κίνα στο αποκορύφωμα της Μεγάλης Προλεταριακής Πολιτιστικής Επανάστασης. Την άνοιξη του 1974 ο Roland Barthe θα ταξιδέψει στην Κίνα ως επίσημος προσκεκλημένος της κυβέρνησης, μαζί με την Julia Kristeva, τον Philippe Sollers, τον Marcelin Pleynet και τον Francois Wahl. Θα επισκεφθεί, εκών άκων, κομμούνες, εργοστάσια, σχολεία, πανεπιστήμια, θα ακούσει ατελείωτες ιδεολογικές "εισηγήσεις" πάνω στην πολιτική κατάσταση, θα προσπαθήσ...

Από τις 26 Οκτωβρίου του 1977, την επομένη του θανάτου της μητέρας του, ως τις 15 Σεπτεμβρίου 1979, ο Ρολάν Μπαρτ κρατούσε ένα "ημερολόγιο πένθους", όπως το ονόμασε, παρακολουθώντας τον οδυνηρό, βαθμιαίο αποχωρισμό του από το "πιο αγαπημένο πλάσμα στον κόσμο" και καταγράφοντας τα στάδια της πενθητικής διαδικασίας. Πρόκειται για ένα εξαιρετικό χρονικό αισθημάτων, αναμνήσεων και μελαγχολικών στοχασμών, με το οποίο ο συγγραφέας επιχειρεί να απαντήσει στο ερώτημα πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί το κενό που αφήνει η απώλεια, αλλά και πώς η εμπειρία της θλίψης, τόσο ιδιωτική και ταυ...

Η αναγκαιότητα του παρόντος βιβλίου βασίζεται στην ακόλουθη εκτίμηση: ο ερωτικός λόγος χαρακτηρίζεται σήμερα από μιαν άκρα μοναξιά. Το λόγο αυτό τον μιλούν χιλιάδες υποκείμενα (ποιος ξέρει, άραγε;), αλλά δεν τον στηρίζει κανείς. Τον έχουν εγκαταλείψει πλήρως οι περιρρέουσες γλώσσες, οι οποίες ή τον αγνοούν, ή τον υποτιμούν, ή τον χλευάζουν. Έτσι, ο λόγος αυτός βρίσκεται αποκομμένος, όχι μόνο από την εξουσία, αλλά και από τους μηχανισμούς της (επιστήμες, γνώσεις, τέχνες). Όταν ένας λόγος παρεκκλίνει κατ' αυτό τον τρόπο, συρόμενος από την ίδια του τη δύναμη, προς την κατεύθυν...

Το έργο των ιντιμιστών ζωγράφων προσδιορίζεται ως μια απόσυρση από την κοινωνία, ως μια επιστροφή στον ιδιωτικό χώρο. Τα χαρακτηριστικά αυτής της στροφής παρατηρούνται κυρίως τον 19ο αιώνα. Η "εφεύρεση της ατομικότητας" αποτελεί ένα προϊόν αυτού του αιώνα. Τότε, δεν πραγματοποιείται απλά ένας διαχωρισμός ανάμεσα στο δημόσιο χώρο και τον ιδιωτικό. Αυτή η διάκριση είναι, άλλωστε, ένα συστατικό στοιχείο της αστικής κοινωνίας και προλέγεται αιώνες πριν. Η διάκριση του δημόσιου/ιδιωτικού γίνεται, τώρα, μέσα από την προβολή ενός καινούργιου στόχου, την ανακάλυψη και την έκφραση τ...

Το έργο των ιντιμιστών ζωγράφων προσδιορίζεται ως μία απόσυρση από την κοινωνία, ως μία επιστροφή στον ιδιωτικό χώρο. Τα χαρακτηριστικά αυτής της στροφής παρατηρούνται κυρίως τον 19ο αιώνα. Η "εφεύρεση της ατομικότητας" αποτελεί ένα προϊόν αυτού του αιώνα. Τότε, δεν πραγματοποιείται απλά ένας διαχωρισμός ανάμεσα στο δημόσιο χώρο και τον ιδιωτικό. Αυτή η διάκριση είναι, άλλωστε, ένα συστατικό στοιχείο της αστικής κοινωνίας και προλέγεται αιώνες πριν. Η διάκριση του δημόσιου / ιδιωτικού γίνεται, τώρα, μέσα από την προβολή ενός καινούργιου στόχου, την ανακάλυψη και την έκφραση...

"Τι ξέρουμε για το κείμενο; Τον τελευταίο καιρό, η θεωρία άρχισε να δίνει απάντηση. Μένει όμως ένα ερώτημα: τι απολαμβάνουμε από το κείμενο; Το ερώτημα τούτο οφείλουμε να το θέσουμε, έστω και μόνο για ένα λόγο τακτικής: οφείλουμε να καταξιώσουμε την απόλαυση του κειμένου, ενάντια στην αδιαφορία της επιστήμης και στον πουριτανισμό της ιδεολογικής ανάλυσης· οφείλουμε να καταξιώσουμε την απόλαυση του κειμένου ενάντια στην ταπείνωση της λογοτεχνίας σαν απλής ψυχαγωγίας. Πώς να θέσουμε το ερώτημα; Συμβαίνει, το χαρακτηριστικό της απόλαυσης να είναι πως δεν μπορεί να ειπωθεί. Χρε...

"Συνέλεξα ιδέες τον πολιτισμού μου, δηλαδή του λόγου των άλλων τις σχολίασα όχι για να τις κάνω κατανοητές, αλλά για να μάθω ό,τι είναι κατανοητό· και σε κάθε περίπτωση στηρίχτηκα σε αυτό που διατυπώνεται γύρω μου." (Ρολάν Μπαρτ) S/Z: Κάτω από τον τίτλο, ή το μονόγραμμα, εμφανίζεται μια ιδιαίτερα αινιγματική νουβέλα του Μπαλζάκ, που τη σημασία της την είχε υπογραμμίσει ήδη ο Ζορζ Μπατάιγ: το "Σαραζίν". Το κείμενο το βρίσκουμε εδώ κομμένο σε "λεξήματα", δομημένο σαν ταξινόμηση με πολλές εγγραφές, ακτινογραφημένο, "αφουγκρασμένο", με τη φροϊδική σημασία της λέξης. Ο Μπαρ...

(...) Στην πραγματικότητα [ο Barthes], επειδή δεν ήθελε να αποδώσει στην καθημερινή χειρονομία ένα οριστικό νόημα, την επεξεργαζόταν μέσω ερμηνειών, σαν να επρόκειτο για μία μεταφορά. Εργαζόταν με βάση την καθημερινή σημασιοδότηση, προσπαθώντας να μην την ακινητοποιήσει, και γι' αυτό την πραγματευόταν με λεπτότητα, όπως θα έκανε κάποιος που, από σεβασμό προς όλες τις μορφές της ζωής, θα χάιδευε μια περιπλανώμενη γάτα με την χάρη και την αγάπη (και τον σεβασμό) που θα έδειχνε αν χάιδευε μια γάτα Αγκύρας. "Τα πάντα εμποτίζονται από νόημα", έλεγε, "σας αποκαλύπτω αρκετό, αλλά...

Γιατί η Ιαπωνία; Γιατί είναι η χώρα της γραφής: από όλες τις χώρες που έχει γνωρίσει ο συγγραφέας, η Ιαπωνία είναι η Χώρα όπου ο συγγραφέας συνάντησε τη διεργασία του σημείου την πιο κοντινή στις δικές του πεποιθήσεις και στους οραματισμούς του, ή, αν θέλετε, την πιο απομακρυσμένη από την απέχθεια, τον εκνευρισμό και την άπωση που του προξενεί η δυτική σημειοκρατία. Το ιαπωνικό σημείο είναι δυνατό: θαυμάσια κανονισμένο, ταχτοποιημένο, εκτεθειμένο· χωρίς ιθαγένεια ή ορθολογισμό. Το ιαπωνικό σημείο είναι κενό: το σημαινόμενό του χάνεται, δεν υπάρχει θεός, αλήθεια, ηθική στο β...

Το βιβλίο εκδόθηκε με την ευκαιρία της αναδρομής στο έργο του Robert Bresson, που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη από 15 έως 21 Οκτωβρίου 1999, στον κινηματογράφο "Ολύμπιον ΙΙ", και στην Αθήνα, από 21 έως 25 Οκτωβρίου 1999, στον κινηματογράφο "Παλλάς". Το αφιέρωμα περιλάμβανε την προβολή 13 ταινιών του σκηνοθέτη. Περιέχονται τα κείμενα: - Νίκος Σαββάτης, "Ο αιώνας του Bresson" - Αλέξανδρος Μουμτζής, "Εγκλεισμός και ελευθερία στο έργο του Robert Bresson" - Andre Bazin, "Το ημερολόγιο ενός εφημέριου και η στιλιστική του Robert Bresson" - To ζήτημα: Συνέντευξη του Robe...

"...Υπάρχει μια ηλικία, όπου διδάσκεις αυτό που ξέρεις· έρχεται όμως κατόπιν μια άλλη, όπου διδάσκεις αυτό που δεν ξέρεις: αυτό λέγεται αναζήτηση. Έρχεται ίσως τώρα η ηλικία μιας άλλης εμπειρίας: η ηλικία όπου ξεμαθαίνεις, όπου αφήνεις να δουλεύει το απρόβλεπτο ξαναπλάσιμο που η λήθη επιβάλλει στο καταστάλαγμα των γνώσεων, των διαφόρων μορφών κουλτούρας, των διαφόρων πεποιθήσεων που πέρασες. Αυτή η εμπειρία έχει, θαρρώ, ένα όνομα τρανό και απαρχαιωμένο που θα τολμήσω να το πάρω εδώ δίχως κόμπλεξ, στο σταυρικό ακριβώς σημείο της ετυμολογίας του: Sapientia: καμιά εξουσία, μια...

Έκδοση που έγινε με την ευκαιρία της εκδήλωσης Pier Paolo Pasolini - "...με τα όπλα της ποίησης...", η οποία πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, στο Γαλλικό Ινστιτούτο (9-25 Μαΐου 1994) και στη Θεσσαλονίκη, στον Κινηματογράφο "Έσπερος" (13-19 Μαΐου 1994) στα πλαίσια των δραστηριοτήτων του Οργανισμού Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης "Θεσσαλονίκη 1997". Η μονογραφία περιλαμβάνει αναλύσεις του κινηματογραφικού έργου του Pasolini από μελετητές, γραπτά του ιδίου -μαζί με τρία ποιήματά του για την Κάλλας, στα ιταλικά και σε μτφρ. Παν. Χρ. Χατζηγάκη-, συνεντεύξεις του, μια συζήτηση μ...

"Μπαίνω στη θέση εκείνου που κάνει κάτι, και όχι σ' εκείνου που μιλάει για κάτι: δεν μελετάω ένα προϊόν, αναλαμβάνω μια παραγωγή. Καταργώ τον λόγο περί του λόγου. Ο κόσμος δεν έρχεται πια προς εμένα με τη μορφή ενός αντικειμένου, αλλά με τη μορφή γραφής, δηλαδή μιας πρακτικής. Περνάω σ' έναν άλλο τύπο γνώσης (σ' εκείνον του Ερασιτέχνη)..." Roland Barthes

Σε κάθε λογοτεχνικό έργο εκδηλώνεται μια τυπική πραγματικότητα ανεξάρτητη από τη γλώσσα και το ύφος: η γραφή ιδωμένη ως η σχέση που διατηρεί ο συγγραφέας με την κοινωνία, η λογοτεχνική "γλώσσα" μεταμορφωμένη από τον κοινωνικό προορισμό της. Αυτή η τρίτη διάσταση της Μορφής έχει μιαν ιστορία που ακολουθεί βήμα-βήμα τον σπαραγμό της αστικής συνείδησης: από τη διάφανη γραφή των κλασικών ως την όλο και πιο θολή γραφή του 19ου αιώνα, κατόπιν ως την ουδέτερη γραφή του καιρού μας. Η σχέση αυτή μεταξύ Λογοτεχνίας και Ιστορίας (μεταξύ του συγγραφέα και της κοινωνίας) απεικονίζεται σ...

Το βιβλίο αυτό αποτελεί μια επιλογή από τις ανακοινώσεις του συνεδρίου με θέμα "Η διδασκαλία της λογοτεχνίας" που έγινε στο Διεθνές Πολιτιστικό Κέντρο του Σεριζί της Γαλλίας στις 22-29 Ιουλίου 1969. Τα πλήρη πρακτικά εξέδωσε το 1971 ο Plon. Εδώ ακολουθούμε την έκδοση De Boeck-Duculot του 1981, με μια διαφορά. Δεν περιλάβαμε την εισήγηση της Claudette Delhez - Sarlet, "Ιστορία της λογοτεχνίας και εκπαίδευση", γιατί κρίναμε ότι οι ειδικού χαρακτήρα παρατηρήσεις της για τη βιβλιογραφία της ιστορίας της γαλλικής λογοτεχνίας, δεν θα ενδιέφεραν άμεσα τον Έλληνα αναγνώστη.