Η Πάπισσα Ιωάννα

"Η Ιωάννα, κατά την μαρτυρίαν πάντων των ιστορικών, υπήρξε, κατ' αρχάς τουλάχιστον, καλός πάπας, φυλάττουσα των προκατόχων της τας παραδόσεις και ακαμάτως υφαίνουσα το δογματικόν εκείνο δίκτυον, το προωρισμένον ν' αποκρύπτη τον ουρανόν εις τα όμματα των ευσεβών χριστιανών". Ο Εμμανουήλ Ροΐδης, στην "Πάπισα Ιωάννα" (1866), αφηγείται την ιστορία της Ιωάννας η οποία κατάφερε να εκμεταλευτεί τις δεισιδαιμονίες, την τυπολατρία, τη μυστικοπάθεια των κληρικών αλλά και του λαού και να αναρριχηθεί στον παπικό θρόνο, μετά το θάνατο του Λέοντα Δ΄, χωρίς ωστόσο να καταφέρει ταυτόχρονα να επιβληθεί στη φιληδονία και στα ερωτικά της πάθη. Ο Ροΐδης γράφει ένα μυθιστόρημα για τα ήθη της μεσαιωνικής ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Στην πραγματικότητα, όμως, η σατιρική του πένα διακωμωδεί και ασκεί ανηλεή κριτική στην κοινωνία, στην Εκκλησία, στην πολιτική, καθώς και στη στομφώδη λογοτεχνία της εποχής του. Το έργο -αν και κρίθηκε σκανδαλώδες και προξένησε τον αφορισμό του Ροΐδη από την Ιερά Σύνοδο, με την κατηγορία ότι "γέμει πάσης ασεβείας, κακοδοξίας και αισχρότητος"- γνώρισε μεγάλη επιτυχία, μεταφράστηκε σε πολλές ξένες γλώσσες και συγκαταλέγεται ασφαλώς μεταξύ των αριστουργημάτων της νεοελληνικής λογοτεχνίας.