Πλάγιος λόγος

Μορφές πλαγιότητας στα ελληνικά

Η παρούσα μελέτη διερευνά το φαινόμενο του πλάγιου λόγου στα αρχαία ελληνικά, όπου έχουμε μια ποικιλία συντάξεων (ειδική πρόταση, ειδικό και τελικό απαρέμφατο, κατηγορηματική μετοχή) ανάλογα με το εισαγωγικό ρήμα (λεκτικό, δοξαστικό, βουλητικό, αισθητικό, γνωστικό κ.λ.π.). Οι συντάξεις αυτές, από τις οποίες επιβίωσε στα νέα ελληνικά μόνο η ειδική πρόταση (ενώ δημιουργήθηκε και η βουλητική πρόταση), περιγράφονται με βάση τα μορφολογικά και συντακτικά τους χαρακτηριστικά, τα οποία φαίνεται ότι δικαιολογούν ως ένα βαθμό τα περιβάλλοντα εμφάνισης των διάφορων μορφών πλαγιότητας. Επιπλέον, προσεγγίζεται το θέμα της ακολουθίας των χρόνων και εισάγεται στη σύνταξη η έννοια του ελεύθερου πλάγιου λόγου, δάνεια από το χώρο της θεωρίας της λογοτεχνίας, η οποία αφενός εξηγεί την απουσία, πολλές φορές, ακολουθίας χρόνων στα ελληνικά, αρχαία και νέα, και αφετέρου οδηγεί σε μια αναθεώρηση της διάκρισης ανάμεσα σε παράταξη και υπόταξη. Οι δύο έννοιες, που συνδέονται γενετικά, ορίζονται με βάση ένα συνεχές, όπου μπορεί κανείς να διακρίνει διαφορετικούς βαθμούς εξάρτησης, και δεν είναι ακριβώς αντιφατικές, όπως συνήθως υποθέτουμε. Τέλος, εισάγεται η έννοια του αναπτύγματος, που επιτρέπει τη διάκριση ορισμένων προτασιακών συμπληρωμάτων από τα κοινά αντικείμενα, δηλαδή τις ονομαστικές κυρίως φράσεις.