Η διαπροσωπική συγχωρητικότητα

Ο συγγραφέας καθηγητής Σπ. Τσιτσίγκος με μεγάλη κατά την γνώμη μας επιτυχία αναλύει το θέμα της συγχωρητικότητας από πάρα πολλές πλευρές όπως ιστορική κοινωνική, φιλοσοφική, θρησκειολογική, θεολογική και ψυχολογική. Απαντά σε επίκαιρα πάντοτε ερωτήματα όπως τι είναι η συγχωρητικότητα, γιατί πρέπει οι άνθρωποι να συγχωρούν, εάν υπάρχουν οφέλη ή ζημίες από την συγχωρητικότητα ποιες είναι οι βλάβες και οι συνέπειες της ασυγχωρησίας. Όλες οι απαντήσεις είναι τεκμηριωμένες θεολογικά και κυρίως ψυχολογικά. Γράφει επί λέξει στην αρχή του τόσο χρήσιμου για κάθε άνθρωπο βιβλίου του: "η συγχωρητικότητα συνιστά μια διαχρονική, ανθρώπινη, κατ' εξοχήν, αξία, που αποτιμά, μετρά και σταθμίζει το επίπεδο και το ποιον του κάθε πολιτισμού". Είναι αλήθεια ότι πολλοί διανοητές διαχρονικά "ασχολήθηκαν θεωρητικά και πρακτικά με το πρόβλημα της (συν)διαλλακτικής, ειρηνικής και συμβιβαστικής επίλυσης των ποικίλων διανθρώπινων και διεθνικών σχέσεων". Επίσης αποτελεί μία άλλη μεγάλη αλήθεια ότι "Ανέκαθεν η συγγνώμη και η συγχώρηση, έστω άδηλα και αρνητικά, λαμβάνουν χώρα στην καθημερινή μας ζωή. Συνεπώς, εκατοντάδες κοινά - καθημερινά μας προβλήματα θα μπορούσαν να επιλυθούν, αν επιδεικνύαμε και εμφανώς μια διαλλακτική και συγχωρητική συμπεριφορά προς τους συνανθρώπους μας". Κάνει μία σημαντική και καίρια διαπίστωση ότι "οι ρίζες τής μεγάλης αρετής αυτής είναι θρησκευτικές - πνευματικές, ότι δηλ. μόνο η υπερβατική (ή ιερή) νοηματοδότηση καθιστά προπαντός τη συγχώρεση αξιόπιστη, σταθερή και αυθεντική". Ορίζοντας τον όρο διαπροσωπικότητα γράφει επι λέξει ότι "με τον όρο διαπροσωπικότητα", αναφερόμαστε σε απόψεις, συναισθήματα, ενέργειες και σήματα επικοινωνίας ενός προσώπου, που επηρεάζουν τη συμπεριφορά ενός άλλου. Οι διαπροσωπικές σχέσεις είναι σχέσεις αμφίδρομες σε όλα τα επίπεδα (γνωστικό, συναισθηματικό κ.ά.), θεωρώντας ότι το πρόσωπο με το οποίο έρχεται σε επαφή ο άλλος, είναι "σημαντικό" γιαυτόν. Συνεπώς, στη διαπροσωπικότητα λειτουργούν κυρίως η αλληλεπίδραση, η αμοιβαιότητα και η αμοιβαία ρύθμιση της συμπεριφοράς." Σαν συνέπεια της λειτουργίας των ανθρωπίνων σχέσεων έρχεται η διαπίστωση ότι "Πολλές φορές, όμως, στη διαδικασία ανάπτυξης των διαπροσωπικών σχέσεων απαντούν ποικίλες παραβατικές συμπεριφορές, ακούσιες ή εκούσιες, που επιφέρουν διάφορες συγκρούσεις. Συνέπεια αυτών είναι να δημιουργούνται αντιπαραθέσεις και αρνητικές καταστάσεις αναφορικά με το άλλο πρόσωπο. Ως επακόλουθο επέρχεται η πρόκληση σύγχυσης και συναισθημάτων ανασφάλειας, απέχθειας και θυμού". Εισάγοντας τον αναγνώστη στην ανάλυση της συγχωρητικότητας αναφέρει τα παρακάτω πάρα πολύ σημαντικά "Η συγχωρητικότητα είναι ένα παγκόσμιο κοινωνικό φαινόμενο, το οποίο ορθά έχουν αγκαλιάσει ανέκαθεν οι μεγαλύτερες Θρησκείες τού κόσμου· πρόσφατα δε, το "ανακάλυψε" και η Ψυχοθεραπεία... Η σύγχρονη μάλιστα Ψυχολογία, και δη η θετική, αρχής γενομένης από τη δεκαετία τού 1960, όπως και η Συμβουλευτική αλλά και η Ψυχοθεραπεία, διαπιστώνοντας τη μεγάλη αξία τής συγχώρησης στην ψυχική υγεία, την ψυχική ευεξία (well-being), την ποιότητα ζωής και, γενικά, τη θεραπεία, έχουν στρέψει το ενδιαφέρον τους -με τις λεγόμενες "forgiveness studies" (ιδίως από το 1986)- στην εκπαίδευση και αγωγή τής συγγνώμης μέσω τής βελτίωσης των κοινωνικών σχέσεων, της συμπόνιας, τής συμπάθειας και προπάντων τής ενσυναίσθησης (empathy)... Η συγχωρητική ενσυναίσθηση, που προϋποθέτει την αυτεπίγνωση και τη σ υ ν α ι σ θ η μ α τ ι κ ή ν ο η μ ο σ ύ ν η (δηλ. τη συναισθηματική εναρμόνιση), δηλώνει εδώ την κ α τ α ν ό η σ η των αιτιών τών αδικοπραγιών τού άλλου, μέσω κυρίως μη λεκτικών υπονοούμενων: τόνος φωνής,χειρονομίες, εκφράσεις τού προσώπου, στάση... Ειδικότερα, η συγχώρηση συνιστά την αυτόβουλη παραίτηση από το "δικαίωμα" για αντεκδίκηση. Έτσι, η συγχώρηση αποτελεί μια ε ν ε ρ γ η τ ι κ ή επιλογή προς ανακούφιση της δυσαρέσκειας και της πικρίας, τη μείωση της εκδικητικής συμπεριφοράς και την ισχυροποίηση της πορείας για σ υ μ φ ι λ ί ω σ η..." Είναι εξαιρετικά σημαντική η θεολογική θεμελίωση και συγκρτιτική του αναφορα στην συγχωρητικότητα "Ενώ οι δυτικοί φιλόσοφοι και ψυχολόγοι βλέπουν τη δικαιοσύνη Αριστοτελικά... η χριστιανική Θεολογία, την κατανοούν οντολογικά (τ.έ. ολιστικά)... κατά τηνΟρθόδοξη..., η απροϋπόθετη και ειλικρινής αγάπη (ακόμα και) προς τούς εχθρούς μας (θα πρέπει να) λειτουργεί τόσο μέσαμας (εσωτερικά), όσο και προς τα έξω, ως έμπρακτη και προσωπική (και όχι αφηρημένα και απρόσωπα) αποδοχή και καταλλαγή με τον αδκήσαντα ή αδικημένο συνάνθρωπό μας". Προσδιορίζει τα βαθειά αίτια της ασυγχωρησίας. Ετσι βγαίνει το αβίαστο θεολογικό συμπέρασμα ότι "..., μόνο ο "Χριστοποιημένος" Χριστοταυτισμένος) άνθρωπος μπορεί να συγχωρήσει πραγματικά," γιατί εδώ είναι η καίρια διαπίστωση του συγγραφέα.