Παλιννόστηση στις γλυκές πατρίδες 1918-1922

Κατά τους Βαλκανικούς και τον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο στην Κωνσταντινούπολη, Αν .Θράκη, Πόντο, Δυτική Μικρά Ασία, Μικρασιατικά παράλια της Μ. Ασίας και Καππαδοκία εκ μέρους των Τούρκων πραγματοποιήθηκαν διωγμοί εις βάρος του ελληνικού πληθυσμού με σκοπό να αλλοιωθεί η εθνολογική ισορροπία των πληθυσμών. Όταν έχασε η Τουρκία τον ο Παγκόσμιο Πόλεμο και υπογράφηκε η ανακωχή του Μούδρου, ιδρύθηκε στην Κων/πολη η Πατριαρχική Κεντρική Επιτροπή Υπέρ Των Μετατοπισθέντων Ελληνικών Πληθυσμών (1918) η οποία βοήθησε όλους τους εξορισμένους στο εσωτερικό της Τουρκίας να παλιννοστήσουν και αργότερα με την συνεργασία και αρωγή της Ελληνικής Κυβέρνησης τους έδωσε δάνεια για να επανεγκατασταθούν. Με αυτό τον τρόπο επανήλθε η εθνολογική ισορροπία του ελληνισμού. Χάρη σ' αυτή την προσπάθεια οι Έλληνες με την συνθήκη των Σεβρών πήραν την Αν. Θράκη. Η αλληλογραφία της Πατριαρχικής Κεντρικής Επιτροπής με της επαρχίες που προαναφέρθηκαν πραγματοποιήθηκε κυρίως με τους γνωστούς ήρωες Μητροπολίτες της εποχής εκείνης, οι οποίοι ως επί το πλείστον προέδρευαν στης υποεπιτροπές που είχαν ιδρυθεί στις περιοχές αυτές. Στο αρχείο αυτό υπάρχει αρκετό τμήμα των επιστολών αυτών δηλ. της Π.Κ.Επ. και τις απαντήσεις των Μητροπολιτών οι οποίοι επειδή συγκρίνουν πάρα πολλές περιοχές και πολλές φορές άγνωστα χωριά και γράφουν πόσο ωραία ήταν η κατάσταση πριν τον διωγμό και πόσο άσκημη είναι τώρα μετά την παλιννόστηση, με σκοπό να εξασφαλίσουν την αρωγή, έχουμε ολόκληρες περιγραφές που μας πληροφορούν πώς ήταν η κατάσταση των εκκλησιών, των σχολείων, της παιδείας, των μύλων, ποιο μοναστήρι μετατράπηκε σε ορφανοτροφείο. Ακόμα παίρνουμε και πληροφορίες και για τον μεταξόσπορο. Η ιστορία βγαίνει μέσα από τα χειρόγραφα έγγραφα τα οποία έχουν τις υπογραφές τους τιτλότυπους και της σφραγίδες τους. Επίσης αντλούνται εκτενέστατες πληροφορίες από φακέλους 5 ορφανοτροφείων (με πολύ φωτογραφικό υλικό) των επαρχιών που ιδρύθηκαν για τα ορφανά που προέκυψαν από τους διωγμούς και πάλι με τις χειρόγραφες αλληλογραφίες των Μητροπολιτών και μεταξύ αυτών του Μητροπολίτη Ζήλων Ευθυμίου τον οποίο, λίγα χρόνια πριν, η Εκκλησία της Ελλάδος κήρυξε Ιερομάρτυρα.