Φιλοσοφία των επιστημών

Κείμενα από το 10ο πανελλήνιο συνέδριο φιλοσοφίας της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας, Α.Π.Θ. 6-8 Μαΐου 2006

Τον Μάιο του 2006 πραγματοποιήθηκε στην Θεσσαλονίκη το 10ο Πανελλήνιο Συνέδριο Φιλοσοφίας της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας, το οποίο συν-διοργανώθηκε από την Ελληνική Φιλοσοφική Εταιρεία και τον Τομέα Φιλοσοφίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Θέμα του Συνεδρίου ήταν η «Φιλοσοφία των Επιστημών», και μέσα στους στόχους του περιλαμβανόταν η διερεύνηση και η ανάπτυξη προβλημάτων που αναφέρονται στα θεμέλια, στη φύση και το χαρακτήρα των επιστημών, στη μέθοδο και την κριτική αξιολόγηση των επιστημονικών θεωριών, στη λογική της επιστημονικής ανακάλυψης, σε έννοιες όπως η ορθολογικότητα, η επιστημονική εξέλιξη και πρόοδος και η επιστημονική αλήθεια. (από τον πρόλογο, Δήμητρα Σφενδόνη-Μέντζου) Περιέχονται οι εισηγήσεις: Ι. Φιλοσοφία των Φυσικών Επιστημών - Ευάγγελος Γερονικόλας, "Η λογική θεμελίωση του πειράματος" - Χρήστος Α. Πεχλιβανίδης, "Η έννοια του παρατηρήσιμου στη θεωρία του "κατασκευαστικού εμπειρισμού" του Bas C van Fraassen: Μια κριτική προσέγγιση" - Βασίλειος Λιβάνιος, "Η θεωρία των τρόπων και ο χωροχρόνος" - Νικόλαος Μπισκετζής, "Έλεγχος της ισχύος της στον μακρόκοσμο και στο κβαντικό επίπεδο" - Κώστας Π. Παπαδόπουλος, "Κοινά εννοιολογικά χαρακτηριστικά μεταξύ της οργανισμικής φιλοσοφιάς του A. N. Whitehead και της κβαντικής φυσικής" - Πανδώρα Χατζηδάκη, "Η "ορθολογικότητα" της επιστημονικής αναζήτησης και κατά την περίοδο μετάβασης από την κλασική στην κβαντική θεωρία" ΙΙ. Ιστορία και Φιλοσοφία της Επιστήμης - Δημήτρης Πατέλης, "Η κρισιακή γνωσιακή συγκυρία ως φάσμα δυνατοτήτων: φιλοσοφική και μεθοδολογική προσέγγιση" - Νίκος Ταμπάκης, ""Σώζειν τα φαινόμενα" ή "απλότητα"; Μια περίπτωση διαλεκτικής" - Επαμεινώνδας Βαμπούλης, "Ανάλυση και σύνθεση στην καρτεσιανή επιστήμη" - Δημήτρης Αθανασάκης, "Πόσο "νεότερη" είναι η νεότερη επιστήμη;" - Παναγιώτα Ξηρογιάννη, "Ο Descartes και η επιστήμη" ΙΙΙ. Ιστορία και Φιλοσοφία των Μαθηματικών - Ζωή Μπόζεμπεργκ, "Μαθηματικά και φυσική φιλοσοφία: Ένα παράδειγμα του 14ου αιώνα" - Στάθης Λειβαδάς, "Μια φαινομενολογική επισκόπηση των μαθηματικών θεωριών. Η μη-κατηγορηματικότητα (impredicativity) του συνεχώς στη φαινομενολογία" IV. Αρχαιοελληνικές Απαρχές της Φιλοσοφία της Επιστήμης - Χριστίνα Παπαχρήστου, "Είναι ο Αριστοτελικός εγκέφαλος "δευτερεύον" όργανο σε σχέση με την καρδιά;" - Ελισάβετ Νικολαΐδου, "Με ποιο τρόπο έχει το έμβρυο ψυχή κατά τον Αριστοτέλη;" - Ελένη Μερκενίδου, "Διακόσμησις και αμφιθυμία ή όροι της διέκτασης του υποκειμένου στο αντικείμενο "κόσμος"" - Κερασένια Παπαλεξίου, "Η συμβολή του κριτικού στην αξιολόγηση του απεικονίσιμου (σωκρατική μέθοδος)" - Γεωργία Μπρώνη, "Η έννοια της ορμητικής φαντασίας και η δράση του "Sponte" στο φιλοσοφικό σύστημα του Χρύσιππου και του Κικέρωνα V. Φιλοσοφία της Φύσης - Γιάννης Πρελορέντζος, "Η επίδραση της φιλοσοφίας της φύσης και της φιλοσοφίας της ζωής του Bergson στον φιλοσοφικό στοχασμό του Deleuze" VΙ. Φιλοσοφία της Γνώσης και της Νόησης - Παναγιώτης Δόικος, "Η διεύρυνση του ορθολογικού και η στοχαστική φαντασία" - Ζαχαρούλα Γασπαράτου, "Ο κοινός νους των φιλοσόφων" - Ελένη Ρούμκου, "Από την αντίληψη στην ιστορία. Η νέα οντολογία του Maurice Merleau-Ponty" VΙΙ. Φιλοσοφία της Γνώσης και της Λογικής - Σωτηρία Α. Τριαντάρη, "Ο προβληματισμός του Nietzsche σε σχέση με τη λογική του Αριστοτέλη" - Δήμητρα Σγουρούδη, "Σωρείτες και ασαφή κατηγορήματα: "Το πρόβλημα των ορίων" - Νίκος Τζ. Σέργης, "Η λογική στη βάσανο των φαινομένων. Ο Marx και η "ενθρόνιση" του εγελιανού πνεύματος" VΙΙ. Φιλοσοφία των Κοινωνικών Επιστημών - Άρης Στυλιανού, "Φιλοσοφία και πολιτική επιστήμη: Χομπς και Ρουσσώ" - Χρήστος Ξανθόπουλος, "Κοινωνιολογία της γνώσης ή κοινωνιολογία της επιστήμης;" - Νικόλαος Δ. Λοΐζος, "Το τέλος της φιλοσοφίας της εργασίας και το μέλλον της" VΙΙΙ. Φιλοσοφία των Ανθρωπιστικών Επιστημών - Γραμματική Αλατζόγλου-Θέμελη: "Επιστημολογικά προβλήματα της ιστορίας: άλλοτε και τώρα" - Δούκαινα Ζάννη, "Στοιχεία της φιλοσοφίας της ιστορίας στη ρωμαϊκή ιστοριογραφία: Titus Livius, 45.4.1-45.6.9 Χ. Επιστήμη και Αξίες - Αλέξιος Α. Πέτρου, "Ο Nietzsche και η αμφισβήτηση της επιστήμης" - Γιώργος Ν. Πολίτης, "Επιστήμη και κοινωνία: απελευθέρωση ή περιορισμός;" - Γιώργος Μωραΐτης, "Ανθρώπινη φύση, επιστημονική γνώση και κοινωνική ιστότητα" - Γιώργος Ι. Τσιαντής, "Μεταξύ επιστημολογίας και οντολογίας: Το φάντασμα της καθαρής γνώσης και οι προκλήσεις της σύγχρονης τεχνοεπιστήμης" ΧΙ. Φιλοσοφία της Γλώσσας - Θανάσης Γ. Σακελλαριάδης, "Κανονιστικότητα και μορφές ζωής. Ο ύστερος Wittgenstein" - Απόστολος Σταβέλας, "Στοιχεία για τους συγκατηγορηματικούς όρους και τη λανθάνουσα σπουδή τους στη νεοελληνική διανόηση" ΧΙΙ. Φιλοσοφία της Παιδείας - Χαράλαμπος Αποστολόπουλος, "Η θεμελίωση της παιδαγωγικής ως "επιστήμης του πνεύματος" από τον Wilhelm Dilthey" - Κωνσταντίνος Κ. Κνιθάκης, "Υπήρξε μια παιδαγωγική της ετερότητας; Παραλειπόμενα μιας κριτικής του παιδαγωγικού και φιλοσοφικού λόγου" - Αλέξανδρος Θεοδωρίδης, "Οι δυσκολίες παραγωγής θεωρητικού λόγου στις επιστήμες της εκπαίδευσης" - Ευάγγελος Μώκος, "Κατανόηση βασικών μαθηματικών εννοιών από τους μαθητές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης με τη βοήθεια της φιλοσοφίας των μαθηματικών. Μια διαφορετική προσέγγιση" ΧΙΙΙ. Φιλοσοφία της Τεχνολογίας - Vincent C. Muller, "Για τη δυνατότητα υπολογισμού πέρα από την υπόθεση Church-Turing" - Δημοσθένης Δαγκλής, "Η οντολογική προσέγγιση της φιλοσοφίας της τεχνολογίας και οι συνέπειές της" - Χαράλαμπος Κόκκινος, "Κοινωνική πραγματικότητα και "τεχνική" ορθολογικότητα: Προς μια κριτική θεωρία της τεχνολογίας"