Πλάτων Μενέξενος

Εισαγωγή, κείμενο, μετάφραση

Ο "Μενέξενος", ο όποιος παραδίδεται ομόφωνα από την πλατωνική και μη παράδοση - από τον 4ο π.Χ. έως τα μέσα του 5ου μ.Χ. αιώνα - ως έργο πλατωνικό, αλλά η γνησιότητα του οποίου αμφισβητήθηκε εντονότατα στη νεότερη εποχή, στην πραγματικότητα δεν είναι διάλογος αλλά μονόλογος, αφού το μεγαλύτερο μέρος (236d-249c) του έργου -τα 4/5- είναι ένας επιτάφιος λόγος, που τίθεται από τον Πλάτωνα στο στόμα του Σωκράτη, συντεθειμένος, κατά τον συγγραφέα, από την Ασπασία ως ρητορική άσκηση, με τη μέθοδο του αυτοσχεδιασμού και της συγκόλλησης υπολειμμάτων από τον επιτάφιο λόγο του Περικλή. Μόνο τα δύο αλλά πολύ μικρά μέρη του έργου είναι διαλογικά και πλαισιώνουν τον μακρύ σωκρατικό επιτάφιο, το μεν πρώτο (234a-236d) ως εισαγωγή, το δε άλλο (249d-e) ως επίλογος. O "Μενέξενος" συγκαταλέγεται ανάμεσα σε εκείνα τα έργα του Πλάτωνος για τα οποία οι κριτικοί εξεδήλωσαν ζωηρό ενδιαφέρον, η δε διαμάχη που ξέσπασε γύρω από την ερμηνεία του από τα τέλη του 18ου αιώνα συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Δύο είναι κατεξοχήν τα προβλήματα πού απασχόλησαν -και δίχασαν- τους κριτικούς και μελετητές του "αινιγματικού", όπως χαρακτηρίστηκε, αυτού έργου του Πλάτωνος: το πρόβλημα της πατρότητας και το πρόβλημα του χαρακτήρα του διαλόγου. Στην αρχαιότητα, λόγω της μαρτυρίας κυρίως του Αριστοτέλη, δεν τέθηκε θέμα γνησιότητας του διαλόγου. Το έργο παραδίδεται είτε ως "Μενέξενος" είτε ως "Επιτάφιος του Πλάτωνος" για μεγάλο και συνεχές χρονικό διάστημα και από διαφορετικούς συγγραφείς, "εθνικούς" και χριστιανούς. Αλλά και για τον χαρακτήρα του έργου στο σύνολό του -εισαγωγικός διάλογος, επιτάφιος λόγος και επιλογικός διάλογος μαζί- δεν εκδηλώθηκε στην αρχαιότητα ειδικό ενδιαφέρον, και έτσι ο διάλογος δεν έγινε αντικείμενο συστηματικής μελέτης και έρευνας ούτε από τον Διονύσιο τον Αλικαρνασσέα, ο οποίος περιορίστηκε μόνο στη μελέτη του ύψους του επιταφίου λόγου του "Μενέξενου". [...] (από την εισαγωγή του βιβλίου)