Πελοποννησιακός Πόλεμος

Οι Έλληνες διχασμένοι

Ήρωες δεν υπάρχουν σ' έναν εμφύλιο πόλεμο ούτε οι επόμενες γενιές στήνουν μνημεία στον Άγνωστο Στρατιώτη, αφού όλοι ήσαν γνωστοί, μπορεί να ήσαν και αδέλφια και φίλοι και γνωστοί και όλοι διέπραξαν εγκλήματα είτε ανήκαν στην παράταξη των νικημένων είτε σ' εκείνη των νικητών. Γεγονός είναι ότι μετά τη λήψη του δεν αφήνει πίσω του αγάλματα να ομορφαίνουν την πόλη, προτομές και μνημεία. Σβήνει, καταργεί τη δόξα. Αντίθετα υπάρχουν ονόματα που προκαλούν την απέχθεια και προσβάλλουν ακόμα και τους πιο ενάρετους απ΄ αυτούς που πήραν μέρος και πολέμησαν γενναία. Πόσο μίσος συσσωρεύτηκε και παγιδεύτηκε και στους δύο αντιπάλους, στους Αθηναίους και στου Σπαρτιάτες, κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, έναν εμφύλιο πόλεμο που κράτησε 27 ολόκληρα χρόνια; Αλλά φυσικά το χείριστο είναι ότι η έχθρα αυτή διοχετεύθηκε, όπως συμβαίνει σε όλους τους εμφυλίους και στις επόμενες γενεές. Εδώ υπάρχει η άποψη του κορυφαίου φιλόσοφου ιστορικού όλων των εποχών, του Θουκυδίδη, ο οποίος μνημονεύει τον εμφύλιο αυτόν πόλεμο και τον θέτει σε χειρότερη μοίρα από τον Τρωικό Πόλεμο και από τους Μηδικούς Πολέμους. Τόσο μέγα σε τραγικότητα γεγονός θεώρησε ότι ήταν, αφού έκρινε ότι αυτός ξεπέρασε τους προηγούμενους πολέμους σε σκληρότητα, με την αφύπνιση των χαμηλότερων ενστίκτων του ανθρώπου, που τον υποβιβάζουν σε κτήνος και μέχρι σήμερα να αναφέρεται ως παράδειγμα προς αποφυγή.