Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Πρόλογος Ο Γιώργος Κουμεντάκης με τη "Μαντινάδα για πιάνο" (2016) προσεγγίζει την κρητική παραδοσιακή μουσική μέσω ενός κλασικού οργάνου, του πιάνου. Το κομμάτι παραπέμπει στις συγγενείς για τον κρητικής καταγωγής συνθέτη κοντυλιές, σύντομες μουσικές φράσεις, δηλαδή, που παίζονταν αρχικά σ' ένα κομμάτι καλαμένιου αυλού μεταξύ δύο διαδοχικών κονδύλων (κοντύλων), και στη συνέχεια πέρασαν και στη μουσική για έγχορδα παραδοσιακά όργανα (λύρα, βιολί). Όπως η κάθε δοξαριά έχει πολλά γυρίσματα-επεξεργασίες, έτσι και ο συνθέτης αυτοσχεδιάζει με νότες που αντιστοιχούν στις "δαχτυλιές" του κοντυλιού, με μικρές ρυθμικές αξίες. Ο συνθέτης είναι συνάμα και ριμαδόρος. Κεντρική στη σύνθεση μια ρίμα, ένα πολύστιχο, δηλαδή, ποίημα από δεκαπεντασύλλαβους, ιαμβικούς στίχους σε ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία που φέρει εννοιολογική συνάφεια. Ο πιανίστας αφηγείται ρυθμικά και συνοδεύει παράλληλα μουσικά πέντε μαντινάδες, δηλαδή δίστιχα σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο, χαρακτηριστικό γνώρισμα της κρητικής μουσικής παράδοσης. Η κρητική διάλεκτος λειτουργεί γεφυρωτικά, συνδέοντας το κλασικό με το παραδοσιακό, ενώ ο αφηγητής-πιανίστας, αν και σε "τρίτο πρόσωπο", συμπάσχει με τον κεντρικό ήρωα. Ενώ οι οδηγίες του συνθέτη για την αφήγηση του κειμένου αφήνουν περιορισμένες ελευθερίες στην επιλογή του τρόπου εκφοράς του, η ίδια η μουσική χρησιμοποιεί ελάχιστα περιγραφικά στοιχεία για να υποστηρίξει το ποιητικό κείμενο, χωρίς να έχει διόλου προγραμματικό, αλλά ούτε και συνοδευτικό χαρακτήρα. Ακολουθεί ωστόσο μία ιδιότυπη μορφή, πέρα από τη συνήθη έννοια της ανάπτυξης μιας μουσικής ιδέας, επειδή ακριβώς σκιαγραφεί το γενικό μουσικό περίγραμμα της ίδιας της ερωτικής πράξης σε όλα της τα στάδια, από την έξαρση της επιθυμίας μέχρι και τη σωματική εκτόνωση. Μέσα από λαβυρινθώδεις μελωδικές γραμμές, ο δημιουργός μάς αποκαλύπτει ότι ο Μινώταυρoς, το πεπρωμένο-εγώ μας, δεν είναι τέρας με κεφαλή ταύρου αλλά ταύρος με κεφαλή ανθρώπου. Το μοναχικό αυτό πλάσμα πεθαίνει δίχως αντίσταση, βασανιστικά αλλά ανακουφιστικά, λυτρωτικά, σαν τον θηρευτή-άνθρωπο που δοκιμάζεται μα δε χάνει την πίστη του στην ευτυχία, τον έρωτα, τη ζωή. Τα ζάλα του στη μαιανδρώδη, σκοτεινή διαδρομή καθοδηγεί η μυητική διαδικασία της γυναίκας σε μια προσπάθεια να εξομαλύνει την αρσενική κτηνωδία της σωματικής επιθυμίας προς απόλαυση της ηδονής. Η Μαντινάδα για πιάνο γίνεται, έτσι, ένας ακουστικός, διαλογιστικός μίτος με δύναμη ικανή να μας επιστρέψει στις ρίζες μας ως μία σεληνιακή, έμμηνη Αριάδνη που θαλερά κατέχει το μητρικό γάλα της αρμονίας και του "γνώθι σαυτόν". Μαρία Χναράκη Εθνομουσικολόγος, Λαογράφος & Πολιτισμικός Ανθρωπολόγος (M.A., Ph.D.) Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ντρέξελ - Φιλαδέλφεια (ΗΠΑ) Foreword With his "Mantinada for Piano" (2016), Giorgos Koumendakis approaches Cretan traditional music through a classical instrument, the piano. This piece evokes the traditional kondylies, familiar to the Cretan-descended composer: short musical phrases originally played on a reed pipe between two successive nodes (kondyli), and subsequently applied to stringed traditional instruments (Cretan lyra, violin). Just as each bowing has many turns-embellishments, so the composer improvises with notes corresponding to the 'fingerings' of the kond?li, of small rhythmic values. The composer is also a versifier. A piece of verse, a poem consisting of five interrelated fifteen-syllable iambic rhyming couplets is central to the composition. The pianist rhythmically narrates, and musically accompanies at the same time, five mantinades, i.e. five fifteen-syllable iambic rhyming couplets, a characteristic form in Cretan musical tradition. The Cretan dialect bridges the gap between classical and traditional, while the pianist-narrator, though 'in the third person', sympathizes with the hero. Whereas the composer's directions for the narration allow little choice in the manner of recitation, the music itself uses few descriptive elements in supporting the poetic text, being hardly programmatic, and hardly an accompaniment in character. It follows, however, a peculiar form, beyond the conventional development of a musical idea, since it illustrates the general musical outline of the sex act in all its stages, from the ecstasy of desire to the physical consummation. Through labyrinthine melodic lines, the composer reveals that the Minotaur, our ego-destiny, is not a monster with the head of a bull but a bull with the head of a man. This solitary being dies unresistingly, in torment but also in a state of relief and redemption, like the man-hunter who is put to trial but does not lose faith in happiness, love, life. His steps along the dark, meandering path are guided by the initiation process of woman trying to soften the male brutality of physical desire towards the gratifying consummation. The "Mantinada for Piano" thus becomes an acoustic, meditative thread powerful enough to lead us back to our roots, like a lunar, menstruating Ariadne who possesses the ageless milk of harmony and self-knowledge. Maria Hnaraki Ethnomusicologist, Folklorist & Cultural Anthropologist (M.A., Ph.D.) Professor at Drexel University, Philadelphia (USA)