Ο πόλεμος των λέξεων

Θρησκευτική διαμάχη και προπαγάνδα στη Γαλλία τον καιρό της νύχτας του Αγίου Βαρθολομαίου

Στην περίοδο 1562-1598, η Γαλλία συγκλονίσθηκε από την ένοπλη αναμέτρηση της δυναμικής προτεσταντικής μειονότητας με την καθολική πλειοψηφία. Στη διάρκεια των οκτώ θρησκευτικών πολέμων της περιόδου, οι Γάλλοι κλήθηκαν να επιλέξουν ανάμεσα σε δύο αμοιβαία αποκλειστικές συλλήψεις της «γαλλικότητας», τη μία θεμελιωμένη στην παραδοσιακή ταύτιση του Καθολικισμού με την εθνική υπόσταση και την άλλη εκκοσμικευτική, η οποία δομούσε την εθνική κοινότητα σε υπέρβαση του θρησκευτικού σχίσματος και στη βάση ενός μοναρχικού εθνικισμού. Το βιβλίο επικεντρώνεται στον «πόλεμο των λέξεων», τη μάχη της έντυπης προτεσταντικής και καθολικής προπαγάνδας στην περίοδο 1540-1590. Επιχειρεί να ανιχνεύσει τις πολλαπλές στρατηγικές που εκφράσθηκαν και στα δύο στρατόπεδα, όπως και στην πυκνή αλληλεπίδραση ανάμεσα στον έντυπο λόγο και στην περιρρέουσα προφορικότητα της γαλλικής κοινωνίας του 16ου αιώνα. Το βιβλίο στρέφεται και στην ιστορία της πολιτικής σκέψης για να καταγράψει τη διαμόρφωση της ριζοσπαστικής πολιτικής πρότασης των προτεσταντών αντιμοναρχικών, όπως και των καθολικών ζηλωτών. Η Σφαγή του Αγίου Βαρθολομαίου πυροδότησε ένα κίνημα αμφισβήτησης της ελέω Θεού μοναρχίας. Προτεσταντικά αντιμοναρχικά κείμενα έθεσαν για πρώτη φορά το ζήτημα της βασιλικής εσχάτης προδοσίας, νομιμοποιώντας το δικαίωμα της εξέγερσης και της τυραννοκτονίας. Ανάλογες τυρραννοκτονικές θέσεις εξέφρασαν και οι καθολικοί ζηλωτές στις αρχές της δεκαετίας του 1590, όμως σε ένα ριζικά διαφορετικό, θεοκρατικό πλαίσιο υποταγής της εγκόσμιας εξουσίας και κοινωνίας. Ο "πόλεμος των λέξεων" ανάμεσα σε Προτεστάντες και Καθολικούς στη Γαλλία του 16ου αιώνα μπορεί τέλος να προσεγγισθεί με όρους προπαγανδιστικής αντιπαράθεσης και διαμόρφωσης της κοινής γνώμης της Ευρωπαϊκής κοινωνίας.