Ταξιδεύοντας: Ρουσία

Μοναδική, καταλυτική υπήρξε για τον Νίκο Καζαντζάκη η γνωριμία του με τη Ρωσία και πλούσιοι οι λογοτεχνικοί καρποί της: "Τόντα-Ράμπα", "Ιστορία της Ρωσικής Λογοτεχνίας", "Ταξιδεύοντας: Ρουσία". Στο διαχρονικό αυτό ταξιδιωτικό βιβλίο, όπου εύλογα δεσπόζει η Ρωσική Επανάσταση, ο συγγραφέας συγκέντρωσε, όπως ο ίδιος λέγει στον πρόλογό του, ό,τι είδε, ό,τι στοχάστηκε και ένιωσε στην απέραντη χώρα, στα εξωτικά της τοπία, στις "βουερές πολιτείες", στα "καταχιόνιστα χωριά" και στις "έρημες στέπες" της. Γιατί στη Ρωσία ο Νίκος Καζαντζάκης δεν υπήρξε απλός περαστικός ταξιδιώτης. Οσμίστηκε τον ιδρώτα και το αίμα των ανθρώπων της, μοιράστηκε το δάκρυ, την αγωνία αλλά και την ανάτασή τους, αφουγκράστηκε την καρδιά τους, άφησε τη δική του να συντονιστεί μαζί της, υποκλίθηκε στον αγώνα τους για ένα πανανθρώπινα καλύτερο αύριο, φώναξε μαζί τους, εξέφρασε τις αντιρρήσεις και τις επιφυλάξεις του. Αντίκρισε, με σάρκα και οστά, το πνεύμα τής εποχής του. Αλλά και προσέγγισε τον "Αόρατο", "την κοσμογονική Δύναμη": "Νιώθεις, σε τριγυρίζουν εδώ, στη Ρουσία, οι τυφλές δυνάμες που δημιουργούν το μάτι και το φως". Μετά από μια τέτοια οδύσσεια, ζητάει από τον αναγνώστη να επιστρατεύσει όχι μόνο τη λογική, αλλά και "την κίνηση του σπλάχνου του", την εσώτερη ορμή του ν' αλλάξει τον κόσμο. "Ο Νίκος Καζαντζάκης έχει αναγνωριστεί ως ένας από τους κορυφαίους συγγραφείς τού αιώνα μας. Το ταξίδι ήταν για τον Καζαντζάκη μια οργανική ανάγκη, μια βαθειά πηγή ανανέωσης, έμπνευσης και δημιουργικότητας. Είναι δύσκολο να σκεφτούμε άλλο συγγραφέα που να έγραψε με τόσο πάθος για τόπους και κουλτούρες, που να έκανε την εμπειρία τού ταξιδιού τόσο κεντρική στην εξέλιξή του. Το ταξίδι ήταν για τον Καζαντζάκη ένα αναντικατάστατο εργαλείο για την κατανόηση της ανθρώπινης φύσης και ιστορίας. Η Ρουσία είναι ένας διεισδυτικός απολογισμός των τριών μεγάλων ταξιδιών που έκανε ο Καζαντζάκης στη Σοβιετική Ένωση στο διάστημα μεταξύ 1925 και 1930. Είναι ένα ημερολόγιο που σκιαγραφεί τη φύση της πιο κοσμογονικής ανακατάταξης της εποχής μας -της Μπολσεβικικής Επανάστασης- και τον αντίκτυπό της στην κοινωνική και πνευματική εξέλιξη της ανθρωπότητας. Ενώ φιλοτεχνεί μια συναρπαστική εικόνα της απέραντης χώρας και των δαιμονόληπτων ηγετών της -του Λένιν, του Τρότσκυ και του Στάλιν-, ο Καζαντζάκης χαράζει αλησμόνητα πορτραίτα των μεγάλων συγγραφέων της Ρωσίας: του Ντοστογιέφσκι, του Τολστόη, του Μπλοκ και του Μαγιακόφσκι. Η Ρουσία είναι μια δονούμενη, αυτόπτις εξιστόρηση της γέννησης ενός νέου κόσμου, από τη μήτρα της Μητέρας Ρωσίας - ένας κόσμος σε αναβρασμό απαθανατίζεται σε μια μοναδική φόρμα λογοτεχνίας και ιστορίας, όπως μόνον ένας μεγάλος οραματιστής συγγραφέας μπορεί να τον απεικονίσει". (από την αμερικανική έκδοση Nikos Kazantzakis, "Russia: A Chronicle of Three Journeys in the Aftermath of the Revolution", Creative Arts Book Company, Berkeley 1989)