Σπασμένες ψυχές

Οι "Σπασμένες ψυχές" είναι το πρώτο μυθιστόρημα που έγραψε ο Νίκος Καζαντζάκης, και το έγραψε στο Παρίσι το πρώτο εξάμηνο τον 1908. Κατά το διάστημα από τον Ιούλιο μέχρι τον Νοέμβριο βρίσκεται στην Κρήτη και από τα τέλη Νοεμβρίου ξανά στο Παρίσι. Το μυθιστόρημα δημοσιεύθηκε σε είκοσι τέσσερεις συνέχειες στο περιοδικό "Νουμάς" στην Αθήνα, το 1909-1910, και ο Καζαντζάκης το εμφάνισε με ψευδώνυμο: Πέτρος Ψηλορείτης. Δεν υπήρξε έκτοτε άλλη δημοσίευση του. Πριν από τις "Σπασμένες ψυχές" ο Καζαντζάκης έγραψε και άλλο πεζογράφημα, το "Όφις και κρίνο". Εξεδόθη το 1906, δεν είναι, όμως, καθαρά μυθιστόρημα. Μπορεί να χαρακτηρισθεί ως νουβέλλα και πρόκειται για τη λυρική λογοτεχνική μετάπλαση του πρώτου του έρωτα, με τη δασκάλα του των αγγλικών στο Ηράκλειο, την Ιρλανδέζα Kathleen Forde. "Εγραψε, επίσης, θεατρικά έργα πριν από τις "Σπασμένες ψυχές" και ασχολήθηκε και με τη δημοσιογραφία. Είκοσι πέντε χρόνων, και παρουσιάζει πλούσιο λογοτεχνικό έργο. Τις "Σπασμένες ψυχές" αφιέρωσε ο συγγραφέας στην Πετρούλα Ψηλορείτη, και η θερμή αφιέρωση προτάσσεται στο μυθιστόρημα. Πετρούλα Ψηλορείτη ήταν η Γαλάτεια Αλεξίου, αγαπημένη του τότε, μετέπειτα σύζυγός του, με την οποία δεν ταίριαξε και κατέληξαν σε διάσταση και σε διαζύγιο, το οποίον εξεδόθη το 1926. Κατά την πορεία της δημοσίευσης τον μυθιστορήματος στον "Νουμά" ο Καζαντζάκης εθεώρησε αναγκαίο να δώσει πληροφορίες και εξηγήσεις για τις "Σπασμένες ψυχές": "να πω με λίγα λόγια ποια η αιτία και ποιος ο σκοπός που έγραψα το ρομάντζο αυτό και ποια θέση κατέχει σε κάποιο μου σύμπλεγμα ιδεών", ακόμη "γιατί να γράψω τις "Σπασμένες ψυχές" τόσο άρρωστα, απαισιόδοξα κι αρνητικά". Και έγινε τούτο κατά τη δημοσίευση της πέμπτης συνέχειας του μυθιστορήματος. Τούτο σημαίνει ότι το μυθιστόρημα δεν πέρασε απαρατήρητο. Ετάραξε τα φιλολογικά νερά της πρωτεύουσας, εδημιούργησε αίσθηση και σάλο, που ανάγκασαν τον Καζαντζάκη να παρέμβει και να δώσει εξηγήσεις. Αυτό το κείμενο του, που δημοσιεύθηκε στον "Νουμά" στις 27 Σεπτεμβρίου 1909, δηλαδή ένα περίπου μήνα αφ' ότου άρχισε η δημοσίευση του έργου, στην έκδοση μας έπεται του μυθιστορήματος. [...] (από τον πρόλογο του Πάτροκλου Σταύρου)