Όταν η αρρώστια απειλεί

Επιτήρηση και έλεγχος της υγείας του πληθυσμού στην Ελλάδα του 19ου αιώνα

Από τη σύσταση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους και καθόλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα γινόμαστε μάρτυρες της διαδικασίας συγκρότησης και ανάπτυξης της "υγειονομικής αστυνομίας" που προωθεί το νέο, υπό διαμόρφωση Υπουργείο Εσωτερικών, στην αρμοδιότητα του οποίου υπάγεται η οργάνωση της δημόσιας υγείας. Η "υγειονομική αστυνομία" προκειμένου να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο της αρρώστιας χρησιμοποιεί ως πρώτιστο μέσο υγειονομικής προστασίας την απομόνωση και τον αποκλεισμό παράλληλα με την ιατρικοποίηση του κοινωνικού σώματος. Η απομόνωση, που στηρίζεται στην από τον 17ο αιώνα κυρίαρχη στις ευρωπαϊκές κοινωνίες αντίληψη γύρω από τη μεταδοτικότητα της αρρώστιας η οποία απειλεί να διαταράξει τη συνοχή και ισορροπία του πληθυσμού, στοχεύει στην παρεμπόδιση της ανθρώπινης επαφής και πριμοδοτεί την αντίληψη του αλλότριου χαρακτήρα της αρρώστιας, ενώ η ιατρικοποίηση του κοινωνικού σώματος, και κυρίως των οικογενειών με επίκεντρο τα παιδιά, στοχεύει στον παραμερισμό και την υποβάθμιση της αντίστοιχης εμπειρικής, την καταπολέμηση της "αμάθειας" και των "προλήψεων" και τη σταδιακή επικράτηση ορθολογικών επιστημονικών ιατρικών και υγιεινών κανόνων. Έτσι διαγράφεται η βασική διαδικασία επιτήρησης και επιβολής ελέγχου στο χώρο της υγείας στο ελληνικό κράτος κατά τον 19ο αιώνα, διαδικασία η οποία αναδεικνύει δύο βασικά πρόσωπα για την επιβολή αυτού του ελέγχου, το πρόσωπο του αστυνόμου και του γιατρού. Μ' αυτό τον τρόπο σκιαγραφούνται και μπορούν να ανιχνευτούν και στον ελληνικό χώρο τα βασικά στοιχεία αυτής της βιο-εξουσίας και βιο-πολιτικής την οποία ο Michel Foucault βλέπει να αναδύεται στις δυτικές κοινωνίες από τα τέλη του 18ου αιώνα.