Οι Εβραίοι στην Ξάνθη

Είναι πολιτείες πού 'χουν την ευλογία να βλέπουν τα σπίτια τους να διαφεντεύονται στο χρόνο μέσα από γενιές ανθρώπων με ονόματα ίδια λίγο ως πολύ, με αίματα που τραβούν βαθιά πίσω, με συγγενολόγια πολύκλαδα, με στασίδια στις εκκλησιές όπου ό,τι σκαλίστηκε μένει, με κοιμητήρια γεμάτα παλιούς γνωστούς. Είναι πάλι πολιτείες που άνεμοι τις φυσούν πυκνά, που τα παιδιά τους σκορπίζονται σαν του λαγού, που στα χαρτιά των σπιτιών ολοένα νέα ονόματα γράφονται, με ρηχά σόγια και ξεφτίδια μονάχα απ' τα παλιά τζάκια. Τέτοια μια πολιτεία θαρρείς πως είναι κι η Ξάνθη στα τελευταία εκατό χρόνια, με κατοχές κι αγώνες ανάμεσα σ' αλλόθρησκους κι ανάμεσα σ' ομόθρησκους κι ανάμεσα σ' αδελφούς. Οθωμανική, βουλγαρική, ελληνική. Σαν και πλήθος άλλες βόρειες πολιτείες στην Ελλάδα. Με ράτσες πολλές, ανάκατες, και με φερμένους, ξεριζωμένους πρόσφυγες που της δώσαν νέα ζωή. Κάποιοι λένε πως το ανακάτεμα αυτό είναι κατάρα, κάποιοι πως είναι ευλογία. Στην καθεμέρα σκέψη και, κυρίως, πράξη όλων μας, δίνεται άλλη, άλλοτε απάντηση. Σ' αυτήν την πόλη βρέθηκαν και ζούσαν ίσαμε τα μέσα του δευτέρου μεγάλου πολέμου πάνω από εκατό οικογένειες εβραίων, αρκετοί απ' αυτούς αστοί καλοβαλμένοι, για πολλά χρόνια στα χώματα αυτά, προσεκτικοί, κρατώντας της φυλής τα ίδια, κοινωνικοί, μέσα στην καθημερινή ζωή της πόλης, ώσπου αφανίστηκαν από κακιά ανθρώπινη αρρώστια, το απρόσωπο μίσοςενάντια στον «άλλο». Σ' αυτούς τους, μόνο γεωγραφικά για μας τους νεότερους ξανθιώτες, συμπολίτες, στα χαμόγελα που πάγωσαν για πάντα, στους έρωτες που δεν άνθισαν, στα παιδιά που μείναν αγέννητα, στους φίλους που χάσαμε σε τούτη την πόλη, αφιερώνουμε αυτή την έκδοση. Ευχαριστούμε το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο της Ελλάδας και το ζεύγος των συμπολιτών μας Τάσο Καραδέδο και Ντορίλι Ισουά για την από κοινού κάλυψη του εκδοτικού κόστους. Ξάνθη, Φεβρουάριος 2001 Το Δ.Σ.του Π.Α.ΚΕ.ΘΡΑ