Σαραζίν. Το άγνωστο αριστούργημα

Τα δύο διηγήματα που περιλαμβάνονται στο βιβλίο αυτό, γραμμένα με λίγους μήνες διαφορά, ανήκουν χρονικά στην πλέον γόνιμη δεκαετία του Μπαλζάκ. Πρόκειται για δύο από τα πιο διαβασμένα και σχολιασμένα διηγήματά του. Το άγνωστο αριστούργημα υπήρξε το αγαπημένο ανάγνωσμα του Σεζάν και του Πικάσο, ο οποίος φιλοτέχνησε γι' αυτό μια σειρά σχεδίων, ενώ ο Μπρετόν επικαλείται το λόγο του Φρενχόφερ για να κηρύξει την απεξάρτηση της τέχνης από τη μίμηση και την πρωτοκαθεδρία της φαντασίας στην καλλιτεχνική δημιουργία. Η τέχνη συμμετέχει στην πλοκή με άξιους εκπροσώπους της, γλύπτες και ζωγράφους, υπαρκτούς και επινοημένους. Οι καλλιτέχνες-ήρωες των διηγημάτων αυτών είναι ερωτευμένοι. Μέτρο της τέχνης τους σε όλες τις περιπτώσεις είναι ο έρωτας. Όλοι τους δηλώνουν πρόθυμοι να ανταλλάξουν την τέχνη τους με το αντικείμενο του πόθου τους, εν κατακλείδι να θυσιάσουν την τέχνη τους στο βωμό του έρωτα. Τόσο ο "Σαραζίν", όσο και το "Άγνωστο αριστούργημα" προσφέρονται για πολλαπλές αναγνώσεις. Ο Μπαλζάκ βάζει στο μικροσκόπιο του την τέχνη, σκιαγραφώντας με μαεστρία την ψυχή του καλλιτέχνη και διερευνώντας με οξυδέρκεια τα πάθη της και τα διλήμματά της. Η τέχνη, ο έρωτας, η πλάνη και η πορεία προς την τρέλα και το θάνατο ορίζουν αυτά τα πολλαπλά επίπεδα ανάγνωσης. Ανήκουν σ' αυτή τη σειρά των μύθων του καλλιτέχνη που είναι επίσης μύθοι των ορίων της τέχνης ή των εύθραυστων συνόρων μεταξύ της Τέχνης και της Τρέλας.