Ο Αλή Πασάς

Μέσα εις τον κατάλογον των τεράτων, τα οποία η ιστορία με φρίκην αναγράφει, ο Αλή Πασάς κατέχει εξαιρετικήν θέσιν. Πολλοί Ευρωπαίοι ζωγράφοι επήγαν εις τα Ιωάννινα δια να τον απεικονίσου, πολλοί συγγραφείς εξέλεξαν αυτόν ως θέμα των βιβλίων των, μεταβάντες επίτηδες εις τα Ιωάννινα και μελετήσαντες αυτόν επί μακρόν χρονικό διάστημα. Ο Αλή Πασάς εγνώριζε πόσον περίφημος ήτο εις την Ευρώπην. Αδιαφορών αν η φήμη του ήτο θλιβερά και μη προσέχων εις το γεγονός ότι ήτο γνωστός δια τα θηριώδη εγκλήματά του, ο Αλής, ως άλλος Ηρόστροτος, έχαιρε διότι ο κόσμος όλος τον εγνώριζε και, όπες σπουδαιότερον, τον εφοβείτο. Το έλεγε καθαρά εις Άγγλους περιηγητάς, οι οποίοι το αναφέρουν εις τα συγγράμματά των, και δεν εδίσταζε να δίδη μπροστά των δείγματα της θηριωδίας του. Κι όμως, γύρω από αυτόν εδημιουργήθει μία ολόκληρη φιλολογία, και ο κόσμος τον εθαύμαζε. Διότι είναι σύνηθες το φαινόμενο των ανθρώπων, οι οποίοι θαυμάζουν κάθε τι το μέγα και εξερχόμενον από τους συνήθεις ανθρώπινους κανόνας, έστω και αν τούτο είναι εγκληματικό, αποτρόπαιον, θηριώδες. Έτσι λοιπόν και ο Αλή Πασάς απέκτησε θαυμαστάς. Μήπως και ο μέγας Άγγλος ποιητής Μπάυρον, που χάρισε τη ζωή του δια την απελευθέρωσιν της Ελλάδος, γοητευθείς από τη φήμη του Αλή, δεν επιχείρησεν κοπιώδες ταξίδι εις την Ήπειρον για να τον γνωρίσει και τον έψαλεν εις τον αθάνατον έπος του Τλάιλδ-Χάρολδ; με τους ακόλουθους στίχους: "Σ΄ένα μαρμάρινο κιόσκι, στο κέντρο του οποίου αναβρύει με γλυκό μουρμούρισμα, ένα φρέσκο και γάργαρο νερό, που χύνει γύρω του ευεργετική δροσιά, πάνω σε νανουριστικά προσκέφαλα, που η μαλακότης των προσκαλεί σ' ανάπαυσι, είναι ξαπλωμένος ο Αλή Πασάς, άνθρωπος πολέμων και καταστροφών. Όταν η γλυκάδα φωτίζει με τας ακτίνας της τα σεβαστά χαρακτηριστικά του γέρου αυτού, δεν μπορείτε να ανακαλύψετε στο πρόσωπό του ίχνος των εγκλημάτων που κρύβονται από κάτω και κηλιδώνουν τη ζωή του με ατιμωτικό στίγμα. Όχι πως η τόσο μακρυά και τόσο λευκή γενειάδα του δεν συμφωνεί καλά με τα νεανικά παθη. Γιατί ο έρωτας θριαμβεύει της ηλικίας. Αλλά εγκλήματα που περιφρονούν την παραπονιάρικη φωνή του οίκτου, εγκλήματα που δίνουν ντροπή σε κάθε άνθρωπο και περισσότερο σ' έναν γέρο, τον σημάδεψαν με το δόντι της τίγρεως. Το αίμα ακολουθεί το αίμα, κι εκείνοι που άρχισαν μέσα στο αίμα τη σύντομη ύπαρξί των, θα την τελειώσουν με εγκλήματα ακόμη πιο αιματοβαμμένα." Με τους θαυμάσιους αυτούς στίχους δίνει μια μοναδική εικόνα του θηρίου που αποτελεί το θέμα του βιβλίου αυτού.