Αναθεώρηση του συντάγματος και οικονομία

Δοκίμιο οικονομικής ανάλυσης των συνταγματικών επιλογών

Το παρόν κείμενο επαναφέρει την οικονομική οπτική στη συζήτηση για την αναθεώρηση του Συντάγματος. Εξετάζει το ερώτημα πώς μπορούν συνταγματικοί κανόνες να "δέσουν τα χέρια" της πολιτικής (κυβέρνησης, μεμονωμένων μελών, της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας και της μειοψηφίας ως εν δυνάμει πλειοψηφίας) προκειμένου να αποτρέπονται στο μέτρο του δυνατού κοντόθωρες, προσοδοθηρικού χαρακτήρα και καιροσκοπικές αποφάσεις χωρίς να αναιρούνται ουσιώδη χαρακτηριστικά της Δημοκρατίας. Σε απλούστερη διατύπωση: πώς πειθαρχεί κανείς το πελατειακό σύστημα και μειώνει το οικονομικό κόστος του μέσω συνταγματικών κανόνων; Η ανάλυση αντλεί ουσιώδη στοιχεία από ήπιες εκδοχές της θεωρίας της δημόσιας επιλογής (public choice) που χρησιμοποιείται στη μελέτη πολιτικών φαινομένων -συνεπώς και συνταγματικών επιλογών. Η βασική της υπόθεση είναι ότι οι κυβερνήσεις, οι γραφειοκρατίες, οι οργανώσεις συμφερόντων κ.λπ. αποτελούνται από άτομα που, ανάμεσα σε άλλα, επιζητούν να ικανοποιήσουν ίδια συμφέροντα (πάντως, σε ένα περιοριστικό θεσμικό και κοινωνικό πλαίσιο). Η θεωρία της δημόσιας επιλογής δίνει απαντήσεις σε ερωτήματα που άλλες θεωρίες δεν θέτουν ή δεν απαντούν ικανοποιητικά. Τυπικά παραδείγματα είναι η χρησιμοποίηση από τις κυβερνήσεις του προϋπολογισμού για εκλογικούς σκοπούς ("πολιτικός εκλογικός κύκλος"), η κακοδιαχείριση κοινών περιουσιακών στοιχείων (δάση!), η διόγκωση κρατικών δαπανών μέσω πελατειακών αποφάσεων κ.λπ. Με την προσέγγιση αυτή, ο συγγραφέας εξηγεί συνταγματικές επιλογές (και αποτυχίες) του παρελθόντος και προσεγγίζει ζητήματα που θα τεθούν επί τάπητος στην ερχόμενη συνταγματική αναθεώρηση, καταθέτοντας τις δικές του θεωρητικά εδραιωμένες προτάσεις.