Βιομηχανίες χάρτου στην Ελλάδα (19ος-20ος αιώνας)

Στον συλλογικό αυτό τόμο διερευνώνται η εμφάνιση και πορεία της ελληνικής βιομηχανίας χάρτου κατά τον 19ο και 20ό αιώνα και σκιαγραφούνται σημαντικοί σταθμοί στην εξέλιξή της. Στην αρχή επιχειρείται μια απάντηση στο ερώτημα γιατί μεταξύ 1800 και 1833 απέτυχε το εγχείρημα δημιουργίας μιας μικρής ελληνικής χαρτοποιητικής μονάδας με προβιομηχανική τεχνολογία, σε περιοχές όπου αποδεδειγμένα δεν ήταν μικρή η κατανάλωση χαρτιού. Στο ευνοϊκό πλαίσιο της δεκαετίας του 1870 ο Βασίλειος Βαρουξάκης, έμπορος από τη Γορτυνία, θα ιδρύσει την πρώτη ελληνική χαρτοποιία στο Φάληρο, κατευθείαν με τη βιομηχανική της μορφή. Ωστόσο, μόνο στο ακόμα ευνοϊκότερο για τις επιχειρήσεις κλίμα του Μεσοπολέμου θα αρχίσει τη λειτουργία της, το 1924, η πρώτη μεγάλη χαρτοποιητική βιομηχανία του Αιγίου, η ακμή και παρακμή της οποίας συνδέονται με την όλη ιστορία του κλάδου κατά τον 20ό αιώνα. Μια άλλη διάσταση της Χαρτοποιίας Αιγίου δίνεται με την παρουσίαση των κτιριακών της εγκαταστάσεων και των προσαρμογών τους σύμφωνα με τις ανάγκες της παραγωγικής διαδικασίας. Μια όψη της βιομηχανίας χάρτου στη Θεσσαλονίκη παρουσιάζεται με το παράδειγμα της Ελληνικής Χαρτοποιίας Μακεδονίας Α.Ε. που ιδρύεται από εβραίους κεφαλαιούχους της πόλης το 1929, ακμάζει πριν από τον Πόλεμο, δέχεται ισχυρό πλήγμα κατά την περίοδο της Κατοχής και επαναλειτουργεί με άλλο σχήμα μεταπολεμικά. Σε χωριστό κείμενο επιχειρείται η ανασύνθεση του κόσμου της εργασίας στις βιομηχανίες χάρτου μεταξύ 1900 και 1980: αριθμός εργαζομένων, φύλο, ηλικία, καταμερισμός εργασίας, αμοιβές, συλλογικές συμβάσεις, κινητοποιήσεις. Ο τόμος εμπλουτίζεται με την πολύτιμη μαρτυρία ενός χημικού που καταγράφει την πενηντάχρονη εμπειρία του στις βιομηχανίες χάρτου: σπουδές, εξειδίκευση, σχέσεις με ιδιοκτήτες και συνεργάτες, προβλήματα στον τομέα της ειδικότητάς του. Αναζητούνται, τέλος, τα κοινά χαρακτηριστικά και οι διαφορές στην ίδρυση, λειτουργία και εξέλιξη των μεγάλων βιομηχανιών χάρτου στην Ελλάδα και επισημαίνονται αδυναμίες και δομικά προβλήματα. Περιεχόμενα: - Προλογικό σημείωμα - Χρήστος Λούκος, "Οι βιομηχανίες χάρτου στην Ελλάδα (19ος-20ός αιώνας)" - Μαρίνος Βλέσσας, Μαρία Μαλακού, "Γύρω από την προϊστορία της ελληνικής χαρτοποιητικής (1800-1833)" - Ίκαρος Μαντούβαλος, "Από τον Ράμφο στον Βαρουξάκη. Η επιβίωση του Χαρτοποιειού Βαρουξάκη μέσω της εταιρείας "Ερμής"". - Αθηνά Ζηζοπούλου, "Η χαρτοποιία και η χαρτοβιομηχανία Αιγίου, 1924-1968" - Μαργαρίτα Αλεξίου, Ελένη Εμμανουλοπούλου, "Η εξέλιξη των κτηριακών εγκαταστάσεων στη Χαρτοποιία Αιγίου" - Αθηνά Ζηζοπούλου, "Ελληνική Χαρτοποιία Μακεδονίας Α.Ε.: Η πρώτη χαρτοποιία της Θεσσαλονίκης, 1936-1990". - Σοφία Ματθαίου, "Οι εργαζόμενοι στη χαρτοποιία, 1900-1980" - Αιμέ Κωνσταντίνος Γ. Μανσούρ, "Αναμνήσεις ενός χημικού στη Βιομηχανία χάρτου: Οι σχέσεις με το ανθρώπινο δυναμικό".