Νόμος πόλεως

Δικαιοσύνη και νομοθεσία στην αρχαία ελληνική πόλιν: Οι αρχαϊκοί χρόνοι

Η ύστερη γεωμετρική και πρώιμη αρχαϊκή περίοδος αποτελούν το χρονικό πλαίσιο στο οποίο παίρνουν μορφή και συγκροτούνται βαθμιαία οι ελληνικές πόλεις, διεκδικώντας αυτόνομη και αυτάρκη υπόσταση. Η συγκρότηση πολιτικών κοινωνιών σημασιοδοτεί την αναζήτηση μιας νέας μορφής δικαίου και γεννά τον στοχασμό σχετικά με την έννοια της δικαιοσύνης, όπως αρθρώνεται στο ησιόδειο έπος και αποτυπώνεται ευκρινώς στην σολώνεια ελεγεία. Κύριο αίτημα των αναδυόμενων πόλεων αποτελεί η ευνομία, η συλλογική διαβίωση σε καθεστώς νόμου και τάξεως, με την θέσπιση κανόνων γενικής αποδοχής και την εφαρμογή των κανόνων αυτών από όλους τους πολίτες ατομικά, καθώς και από τους άρχοντες κατά την διακυβέρνηση και την απονομή της δικαιοσύνης. Το πλαίσιο της πολιτικής λειτουργίας και διαβίωσης είναι ανάγκη να προσδιοριστεί με την θέσπιση νέων κανόνων δικαίου που προσιδιάζουν σ' αυτό. Ο νόμος της πόλεως δεν εκπορεύεται από μία βούληση ανώτερη, εντός ή εκτός της κοινότητας, αλλά αποτελεί προϊόν συναίνεσης μεταξύ μιας στενότερης ή ευρύτερης ομάδας ανθρώπων. Θεμελιώδες χαρακτηριστικό του νόμου της πόλεως είναι ο γραπτός του χαρακτήρας, που εγγυάται την δημοσιότητα, την ισότητα και την υποχρεωτική του εφαρμογή από τα όργανα της πόλεως και από τους πολίτες. Το βιβλίο αυτό παρακολουθεί την εξέλιξη του αρχαϊκού δικαίου από τις πρώτες νομοθετικές απόπειρες των ελληνικών πόλεων μέχρι την εδραίωση του γραπτού νόμου στην συνείδηση των πολιτών ως κύριας και ουσιαστικής προϋποθέσεως για τον ομαλό πολιτικό βίο. Εργαλείο για το εγχείρημα αυτό αποτελούν περισσότερες από διακόσιες μαρτυρίες, προερχόμενες από γραμματειακές και επιγραφικές πηγές, η κριτική προσέγγιση των οποίων μας μεταφέρει πολύτιμα στοιχεία για την σημασία του νόμου, την αντίληψη περί δικαίου και τις συγκεκριμένες ρυθμίσεις του θετού δικαίου, καθώς και για τις μεταγενέστερες αναπαραστάσεις αυτών των αρχέγονων νομοθετικών προσπαθειών.