Κατοχή, Αντίσταση 1941-1944

Στις 21 Απριλίου 1941, ύστερα από τρεις εβδομάδες σκληρών μαχών, η Βέρμαχτ εισήλθε στην Αθήνα. Πέντε εβδομάδες αργότερα, οι Γερμανοί κατέλαβαν, με απροσδόκητα υψηλές απώλειες, το τελευταίο ελεύθερο κομμάτι της Ελλάδας, την Κρήτη. Ο Χίτλερ, ενόψει της επικείμενης επίθεσης κατά των ΕΣΣΔ, παραχώρησε το μεγαλύτερο μέρος της, εφόσον ήταν πεπεισμένος ότι "από τους Έλληνες δεν υφίστατο πλέον κίνδυνος". Θεωρούσε ως δώρο εξ ουρανού την προθυμία ελλήνων στρατηγών να σχηματίσουν "κυβέρνηση" συνεργασίας που θα αναλάμβανε το άχαρο έργο της καθημερινής διοικητικής ρουτίνας. Οι Γερμανοί περιορίστηκαν να κρατήσουν στην κατοχή τους στρατηγικά σημεία, ενώ προέβησαν σε μια αδίστακτη πολιτική οικονομικής αφαίμαξης. Σύντομα όμως βρέθηκαν αντιμέτωποι με ολοένα και περισσότερες περιπτώσεις αντικατοχικής συμπεριφοράς που συχνά ταυτίζονταν με τον αγώνα της επιβίωσης. Πράγματι, η Αντίσταση συνεχώς φούντωνε, δημιουργώντας μάλιστα "ελεύθερες περιοχές". Αυτή η "ανυπακοή" σκλήραινε κι άλλο τη στάση των κατακτητών, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να υποστεί τις μεγαλύτερες απώλειες απ' όλες τις μη σλαβόφωνες γερμανοκρατούμενες χώρες. Σε αυτό συνέτεινε, πέραν του λιμού και της δολοφονίας 60.000 Ελληνοεβραίων, και η διχαστική στρατηγική της ναζιστικής ηγεσίας που -με στόχο τη διάβρωση της Αντίστασης- υποδαύλιζε τον λανθάνοντα αλληλοσπαραγμό. Αναλόγως, προωθούσε την ίδρυση των Ταγμάτων Ασφαλείας λιγότερο εξαιτίας της προσδοκώμενης στρατιωτικής αξίας τους, αλλά κυρίως για να χρησιμεύσουν ως "σφήνα ανάμεσα στην κομμουνιστική και την αντικομμουνιστική μερίδα του πληθυσμού". Η σπορά του μίσους έφερνε ανάλογους καρπούς και το ελληνικό αντιστασιακό κίνημα, από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης, θα κρινόταν για δεκαετίες κάτω από το τελεολογικό πρίσμα της επακόλουθης εμφύλιας σύρραξης. Περιέχονται οι ενότητες: - Νίκος Παπαναστασίου, Χάγκεν Φλάισερ, "Οι κατακτητές" - Ευγενία Μπουρνόβα, Γιώργος Προγουλάκης, "Οι οικονομικές συνθήκες στην περίοδο της Κατοχής" - Χάγκεν Φλάισερ, "Το κατοχικό δάνειο και η γερμανική οφειλή προς την Ελλάδα" - Ιάσονας Χανδρινός, "Οι οργανώσεις της Εθνικής Αντίστασης: καταγραφή και ανάλυση" - Τάσος Σακελλαρόπουλος, "Οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και η δημιουργία του μεταπολεμικού Ελληνικού στρατού" - Στράτος Δορδανάς, Βάιος Καλογρηάς, "Όψεις του δωσιλογισμού στην κατεχόμενη Ελλάδα 1941-1944" - Οντέτ Βαρών-Βασάρ, "Η εξόντωση των ελλήνων Εβραίων" - Στράτος Δορδανάς, "Κατά δικαίων και αδίκων: ζωές στη μέγγενη της κατοχικής βίας" - Ιωάννα Παπαθανασίου, Θανάσης Σφήκας, "Ένας δρόμος χωρίς σύγκρουση: το παιχνίδι για την εξουσία, 1943-1944" - Γιάννης Παπαθεοδώρου, "Μαρτυρίες για την πολιτιστική ζωή στα χρόνια της Κατοχής και της Αντίστασης" - Φωτογραφικό παράρτημα - Βιβλιογραφία