Η θεατρική όψη του Αλέξη Δαμιανού

Η συγκεκριμένη μελέτη, εστιάζοντας στα θιασαρχικά εγχειρήματα και τη δραματική παραγωγή του Αλέξη Δαμιανού, φέρνει σε πρώτο πλάνο μια υποφωτισμένη σήμερα δραστηριότητα ενός σημαντικού προσώπου στο χώρο του μεταπολεμικού θεάματος. Στην προσέγγιση της θεατρικής δραστηριότητας του Δαμιανού σχολιάζονται ζητήματα που σχετίζονται με τη θεατρική του παιδεία, τη μαθητεία του στο θίασο των "Ενωμένων Καλλιτεχνών" (και το προανάκρουσμα του υπό την επωνυμία το "Θέατρο του Λαού") και τη σύντομη συνεργασία του με το "Θέατρο Τέχνης". Γίνεται λόγος για τον ανανεωτικό χαρακτήρα των θεατρικών σχημάτων στα οποία ηγήθηκε, το "Πειραματικό Θέατρο" (1948-49) και το "Θέατρο Πορεία" (1961-64). Πάντα σε σχέση με τα θεατρικά και ιστορικά συμφραζόμενα των αντίστοιχων χρονικών περιόδων κατά τις οποίες δραστηριοποιήθηκαν οι συγκεκριμένοι θίασοι. Ο Δαμιανός παραμένει συγγραφικά και σκηνικά μάχιμος καθόλη τη διάρκεια της ταραγμένης πολιτικά δεκαετίας του '40. Σε καιρούς σιωπής, συγγραφικής αυτολογοκρισίας και απώθησης των "επώδυνων" θεμάτων. Σύμφωνα με τους προγραμματικούς στόχους και την πολιτική δραματολογίου των θιάσων που ηγήθηκε, ο Δαμιανός συνεισέφερε στην ενίσχυση της ελληνικής δραματουργίας και στην πρόσληψη έργων από τις πρωτοπορικές τάσεις και αισθητικές αναζητήσεις του θεάτρου της εποχής. Η ίδρυση και η δραστηριότητα του "Θεάτρου Πορεία" αντανακλά ορισμένα από τα πάγια αιτήματα της νεοελληνικής σκηνής της περιόδου λειτουργίας του: πίστη στις αρχές ενός ομοιογενούς υποκριτικά θιάσου υπό την καθοδήγηση ενός οραματιστή εμψυχωτή-σκηνοθέτη, προώθηση του νεοελληνικού έργου, παραγκωνισμός των εμπορικών σκοπιμοτήτων στη σύνθεση του ρεπερτορίου, μέσα από αντικομφορμιστικές επιλογές, και στη συγκεκριμένη περίπτωση κυρίως από τα δράματα της βρετανικής οργισμένης γενιάς. Από την άλλη πλευρά, τα θεατρικά έργα του Δαμιανού που παράγονται μεταξύ 1945-50 ("Το καλοκαίρι θα θερίσουμε", "Τ' αγρίμια", "Το σπιτικό μας", "Τ' αγκάθι") απηχούν την πολιτική και κοινωνική ατμόσφαιρα των δίσεκτων χρόνων του εμφυλίου και της μετεμφυλιακής περιόδου. Τα έργα του Δαμιανού περιγράφουν τις ιστορικές περιπέτειες της εποχής: χρόνια σκληρής δοκιμασίας αλλά και υψηλής ανάτασης και έξαρσης του αγωνιστικού πνεύματος, εμφύλια σύγκρουση, μεταδεκεμβριανή πολιτική κρίση και συνακόλουθη συντηρητική αναδίπλωση. Ως δραματική αφορμή, άλλοτε χρησιμοποιείται ένα κοινωνικό πρόβλημα του παρόντος (οικονομική ανέχεια, πάλη επιβίωσης των άνεργων και πολιτικά κατατρεγμένων, αίτημα βελτίωσης των όρων διαβίωσης, ανάγκη κοινωνικής δικαιοσύνης) και άλλοτε μια όψη της πρόσφατης πολιτικής ιστορίας (εμφύλιος πόλεμος, κλίμα εχθρότητας και τρομοκρατίας, συντριβή του μέσου Έλληνα στις πολιτικές συμπληγάδες). Μέσα από τη συγγραφική και σκηνική παρουσίαση αυτών των όψεων του μεταπολεμικού ιδιωτικού και δημόσιου βίου της εποχής αποκαλύπτεται το ανθρωπιστικό πνεύμα του Δαμιανού.