Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Το έργο Un morceau de concert (Κομμάτι συναυλίας), για βιολί και πιάνο, κατέχει ξεχωριστή θέση στην μουσική δημιουργία του Δημήτρη Μητρόπουλου, ως η παλαιότερη σωζόμενη σύνθεσή του στον τομέα της μουσικής δωματίου. Οι λιγοστές πληροφορίες που διαθέτουμε σχετικά με αυτό είναι πάντως αρκετά συγκεχυμένες και προέρχονται σχεδόν αποκλειστικά από μια χειρόγραφη σελίδα τίτλου, η οποία προστέθηκε εκ των υστέρων στην αυτόγραφη και ιδιαίτερα επιμελημένη (καθαρογραμμένη με μελάνη) αλλά αχρονολόγητη παρτιτούρα του έργου. Εκεί, ο πρωτότυπος γερμανικός τίτλος - Conzert-Stuck - αποδίδεται πλέον στα γαλλικά, συνοδευόμενος από τα αρχικά του ονόματος του συνθέτη, την χρονολογία 1913 και, κυρίως, από μιαν ενδιαφέρουσα μαρτυρία για την πρώτη εκτέλεση του κομματιού, η οποία φέρεται να πραγματοποιήθηκε στο Νέο Φάληρο, στις 22 Μαρτίου / 4 Απριλίου 1913, από τον τότε καθηγητή του Μητρόπουλου στο Ωδείο Αθηνών, Armand Marsick (στο βιολί), και τον νεαρό συνθέτη (στο πιάνο). Εντούτοις, μοιάζει απίθανο η ιδιωτική αυτή μουσική εκτέλεση να έλαβε όντως χώραν στο Νέο Φάληρο και όχι στην κατοικία του Μητρόπουλου στο Παλαιό Φάληρο, ενώ η αυθεντική παράλληλη αναφορά στο παλαιό και στο νέο ημερολόγιο (το οποίο καθιερώθηκε στην Ελλάδα μόλις το 1923) υποδηλώνει ότι αυτή η πολύτιμη μεν, πλην όμως εμφανώς πρόχειρη και βιαστική σημείωση πρέπει να υπήρξε πολύ μεταγενέστερη αυτού καθαυτού του καλλιτεχνικού γεγονότος. Πρόσφατες έρευνες συγκλίνουν προσέτι στην διαπίστωση ότι το ίδιο αυτό έργο ξαναπαρουσιάσθηκε από τον Μητρόπουλο και τον περίφημο βιολονίστα και φίλο του, Γεώργιο Ευσταθίου-Λυκούδη, σε δημόσια συναυλία που δόθηκε στις 18 Φεβρουαρίου / 3 Μαρτίου 1917 στο Βασιλικό Θέατρο Αθηνών και περιελάμβανε αποκλειστικά συνθέσεις του Δημήτρη Μητρόπουλου, υπό τον τίτλο Σονάτα σε ντο ελάσσονα και με την χρονολογική ένδειξη 1911. Φαίνεται λοιπόν ότι η διαδικασία της σύνθεσης του εν λόγω κομματιού, η οποία - ούτως ή άλλως - ουδόλως αποτυπώνεται στις χειρόγραφες πηγές που φυλάσσονται στο Αρχείο Δημήτρη Μητρόπουλου της Γενναδείου Βιβλιοθήκης (το τελικό αντίγραφο της παρτιτούρας για βιολί και πιάνο καθώς και μία πάρτα του βιολιού), κάλλιστα θα μπορούσε να μετατεθεί χρονικά από το 1913 πίσω στο 1911, εφ' όσον δεχθεί κανείς την βάσιμη πιθανότητα το έργο να γνώρισε διάφορα στάδια ωρίμανσης και διαδοχικές αναθεωρήσεις, έως ότου προσλάβει την τελική του μορφή. Σε κάθε περίπτωση, το Κομμάτι συναυλίας του Μητρόπουλου αντικατοπτρίζει, μεταξύ άλλων, μια γόνιμη απόπειρα του εκκολαπτόμενου έλληνα συνθέτη να συγκεράσει στοιχεία της έντεχνης ευρωπαϊκής και της εντόπιας μουσικής παράδοσης. Προς τον σκοπό αυτόν, το τυπικά ρομαντικό ιδίωμα του έργου, το οποίο εκδηλώνεται άλλοτε με άκρατο λυρισμό (όπως στην έναρξη της μεσαίας μακροδομικής ενότητος, όπου επιβάλλεται το αισθαντικό ύφος της "μουσικής σαλονιού") και άλλοτε με λαμπρές δεξιοτεχνικές κορυφώσεις, εμπλουτίζεται στις εξωτερικές ενότητες με μιαν "εθνικού" χαρακτήρος βασική θεματική ιδέα, στον γνωστό ανά το πανελλήνιο "συρτό καλαματιανό" χορευτικό ρυθμό και με σποραδικά τριημιτόνια που προσδίδουν - έστω και φευγαλέα - στην μελωδική γραμμή το τόσο χαρακτηριστικό στίγμα της χρωματικής τροπικότητος της ελληνικής μουσικής παράδοσης. Παράλληλα, το γοητευτικό αυτό έργο είναι επίσης αποκαλυπτικό του πληθωρικού συνθετικού χαρίσματος του έφηβου δημιουργού, σε μιαν εποχή κατά την οποίαν η απαράμιλλη μουσικότητά του αναπλήρωνε ήδη σε εκπληκτικό βαθμό τις ελλιπείς ακόμη γνώσεις του από τις "εγκύκλιες" μουσικές του σπουδές. Ιωάννης Φούλιας The work Un morceau de concert, for violin and piano, holds a special place in the oeuvre of Dimitri Mitropoulos, as it is his oldest existing chamber music composition. However, the scanty information that we possess on this piece is rather vague and comes almost exclusively from a manuscript title page that was added at a later date to the neatly copied (in ink) but undated autograph score of the work. There, the original German title - Conzert-Stuck - is rendered in French, accompanied by the composer's initials, the date 1913, and, above all, an interesting reference to the first performance of this piece, according to which it took place at New Phaleron, on 22 March (Old Style) / 4 April (New Style Calendar) 1913, with Armand Marsick (violin), who was Mitropoulos' teacher at the Athens Conservatoire at the time, and the young composer (piano). However, it seems more likely that this private musical performance should have taken place at Mitropoulos' home in Old Phaleron, while the authentic reference to Old Style and New Style Calendar (which was established in Greece as late as 1923) suggests that this precious yet obviously cursory note must have been made long after the artistic event itself. Moreover, recent researches indicate that this same work was performed again by Mitropoulos and his friend, the famous violinist Georgios Efstathiou-Lykoudis, at a public concert given on 18 February / 3 March 1917 at the Athens Royal Theatre and consisted exclusively of compositions by Dimitri Mitropoulos, this time under the title Sonata in C minor and bearing the date 1911. It seems, therefore, that the compositional process of the work in question, which is not recorded at all in the manuscript sources kept in the Dimitri Mitropoulos Archive of the Gennadius Library (the final copy of the score for violin and piano as well as a violin part), might well be moved from 1913 back to 1911, since it is reasonable to assume that the work underwent several phases of development and successive revisions before taking its final form. In any case, Mitropoulos' Un morceau de concert reflects, among other things, a fruitful attempt by the budding Greek composer to blend elements of European art music and local musical tradition. To this end, the typically romantic idiom of the work, expressed either through pure lyricism (as in the opening of the middle section, where the sensitive style of 'salon music' prevails) or through brilliant virtuosic climaxes, is enriched in the outer sections with a basic thematic idea of 'ethnic' character, in the well-known Greek 'syrtos-kalamatianos' dance rhythm and with sporadic augmented seconds lending the melodic line a characteristic, though fleeting, air of chromatic modality of Greek traditional music. At the same time, this charming work also reveals the great talent of the adolescent composer, at a time when his incomparable musicality was already making up to an amazing degree for the still imperfect knowledge derived from his formal musical studies. Ioannis Fulias