Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Δεν είναι λίγοι οι φιλόμουσοι που γνωρίζουν τα "Πέντε ελληνικά δημοτικά τραγούδια" του Ravel για γυναικεία φωνή με συνοδεία πιάνου ή σε δεύτερη εκδοχή με συνοδεία ορχήστρας. Πρόκειται για κύκλο τραγουδιών που συντέθηκε το 1904 και τυπώθηκε το 1907. Το τρίτο τραγούδι του κύκλου αντλήθηκε από μια συλλογή που εξέδωσε στην Πόλη ο Περικλής Μάτσας το 1883. Τα άλλα τέσσερα προέρχονται από ένα βιβλίο με ελληνική παραδοσιακή μουσική που κυκλοφόρησε στο Παρίσι το1903, και περιέχει 114 μελωδίες ηχογραφημένες στη Χίο το 1898-99. Η ηχογράφηση, καταγραφή των στίχων των τραγουδιών και επιμέλεια της έκδοσης έγιναν από τον Γάλλο γλωσσολόγο Hubert Pernot. Η καταγραφή της μουσικής πραγματοποιήθηκε από τον ταλαντούχο -νεαρό τότε- συνθέτη Paul Le Flem, που ανέλαβε να βοηθήσει τον Pernot (που δεν ήταν μουσικός) στην προσπάθειά του να διαδώσει την ελληνική παραδοσιακή μουσική στη Γαλλία. Ο αρχικός προορισμός των τραγουδιών του Ravel ήταν να εκτελεστούν ως μουσικά παραδείγματα σε μια διάλεξη που θα έκανε στο Παρίσι το 1904 ο Pierre Aubry για τη μουσική των Ελλήνων και Αρμενίων. Ψάχνοντας ο Ravel να βρει μελωδίες που να αντιπροσωπεύουν την Ελλάδα καθοδηγήθηκε από τον φίλο του Μισέλ Καλβοκορέση, που του υπέδειξε τις πιο πάνω συλλογές και μετέφρασε στα γαλλικά τα κείμενα των μελωδιών που επρόκειτο να διασκευαστούν. Οι κέρινοι κύλινδροι, πάνω στους οποίους χαράχθηκαν οι Χιώτικες ηχογραφήσεις του Pernot, φυλάγονταν ως τα τέλη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην έδρα της Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης. Σήμερα αγνοείται η τύχη τους. Αν τους βρίσκαμε, θα μπορούσαμε να μάθουμε με απόλυτη βεβαιότητα, αν οι καταγραφές του Le Flem είναι ή όχι σωστές. Χωρίς αυτούς όμως, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι εικασίες. Ο πρώτος που αμφέβαλε για την ορθότητα μερικών τουλάχιστον από τις καταγραφές του Le Flem είναι ο Samuel Baud-Bονy. Σ' ένα άρθρο του τού 1975 γράφει, σχετικά με τον "Τρίπατο" χορό της συλλογής Pernot τα εξής: "Η καταγραφή του Le Flem ... παραμορφώνει το ρυθμό του Τρίπατου". Ανάλογες παρατηρήσεις έκανα κι εγώ κάθε φορά που φυλλομετρούσα το βιβλίο του Pernot. ΑΧλά επειδή έβλεπα πολλά σωστά μέσα στη συλλογή, και ότι τα λάθη δεν ήταν από εκείνα που δεν επιδέχονταν διόρθωση, αποφάσισα γύρω στο 1990 να αντιγράψω μια-μια και τις 114 μελωδίες, και στα σημεία που εύρισκα λάθη (με ειδοποιούσε γι' αυτά η πείρα που απέκτησα από την πολύχρονη τριβήμου με τη δημοτική μουσική), να τα διορθώνω. Στη διαδικασία διόρθωσης των καταγραφών του Le Flem κράτησα ανέπαφα τα τονικά ύψη και τροποποίησα τις χρονικές αξίες των φθόγγων μόνο όταν το απαιτούσε η προσωδία. Οι απειροελάχιστες προσθήκες φθόγγων, που έκανα στα κομμάτια αρ. 7 και αρ. 90 ήταν απαραίτητο να γίνουν, καθώς ήταν σαφώς επιβεβλημένες από τα συμφραζόμενα. Η μεταφορά (transposition) των μελωδιών (από τη σωστή μεν, αλλά δύσκολη θέση όπου τις άκουγε ο Le Flem), άλλοτε προς τα πάνω και άλλοτε προς τα κάτω, έγινε για να διευκολυνθεί ο αναγνώστης, αλλά και για να φαίνεται καθαρά ο χαρακτηριστικός τρόπος του κάθε παραδείγματος. Έτσι το αρ. 22, απαλλαγμένο από τις τρεις διέσεις, όχι μόνο διαβάζεται πιο εύκολα, αλλά μας επιτρέπει, χωρίς να ψάχνουμε, να βρίσκουμε αμέσως ότι ανήκει στον τρόπο του ρε. Μόνο 12 κομμάτια από τα 114 δεν χρειάστηκε να υποβληθούν στη διαδικασία της μεταφοράς. Και δύο (αρ. 10 και 111), ενώ έμειναν στη θέση τους, αλλάχθηκε ο οπλισμός τους, καθώς αυτός που υπήρχε δεν ήταν απαραίτητος, ή έπρεπε να τροποποιηθεί. (από την εισαγωγή του βιβλίου)