Η προλεταριακή εμπειρία

Ο Μαρξ με την κριτική του δεν εξάλειψε την τάση αυτή -όχι περισσότερο από το να καταργήσει την αλλοτρίωση με το να την ξεσκεπάσει. Αυτή αναπτύχθηκε, αντίθετα, από τον Μαρξ με τη μορφή ενός υποτιθέμενου οικονομικού υλισμού που, με το χρόνο, έπαιξε ένα συγκεκριμένο ρόλο στο φενακισμό του εργατικού κινήματος. Ισχυροποιώντας την κοινωνική διαίρεση του προλεταριάτου μεταξύ μιας εργατικής ελίτ, που συνδεόταν με μια φράξια της διανόησης, και τη μάζα της τάξης, η τάση αυτή ήρθε να δώσει τροφή σε μια εξουσιαστική ιδεολογία, της οποίας ο γραφειοκρατικός χαρακτήρας φανερώθηκε πλήρως με το σταλινισμό. Μετατρέποντας το προλεταριάτο σε μια μάζα υποταγμένη σε νόμους, σε παράγοντα της οικονομικής τους λειτουργίας, ο σταλινισμός δικαιολογούνταν με το να το χρησιμοποιεί ως εκτελεστή στους κόλπους της εργατικής οργάνωσης και να το κάνει αντικείμενο της εκμετάλλευσής του. Στην πραγματικότητα, η καλύτερη απάντηση απέναντι σε αυτόν τον οικονομικό ψευδο-υλισμό προέρχεται από το προλεταριάτο που ο ίδιος ο Μαρξ πρακτικά ανέδειξε. Ποιος δε βλέπει πως αυτό όχι μόνο δεν "αντέδρασε" μέσα στην ιστορία απέναντι σε οικονομικά προσδιορισμένους εξωτερικούς παράγοντες -βαθμός εκμετάλλευσης, επίπεδο ζωής, τρόπος σύνθεσής του-, αλλά πως "έδρασε" πραγματικά, παρεμβαίνοντας επαναστατικά, όχι με βάση κάποιο προδιαγεγραμμένο, από την αντικειμενική του συνθήκη, σχέδιο, αλλά σε συνάρτηση με την συσσωρευμένη ολική του "εμπειρία". Θα ήταν παράλογο να ερμηνεύσουμε την ανάπτυξη του εργατικού κινήματος χωρίς να τη σχετίζουμε διαρκώς με τη οικονομική δομή της κοινωνίας το να θέλουμε όμως να την περιστείλουμε αποκλειστικά και μόνο σε αυτήν την τελευταία είναι σα να αγνοούσαμε, στο μεγαλύτερό της βαθμό, τη συγκεκριμένη συμπεριφορά της τάξης. Ποιος θα επιχειρούσε να εξάγει το μετασχηματισμό, εδώ κι έναν αιώνα, της εργατικής νοοτροπίας, των μεθόδων πάλης και των μορφών οργάνωσης της, από την οικονομική διαδικασία; Κλωντ Λεφόρ, 1952