Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

την κριτική που αποκαλείται γενικά Κριτική του καθαρού Λόγου, έπρεπε ουσιαστικά να κατοχυρωθεί η ασφαλής, αλλά αποκλειστική κυριότητα της νόησης -η οποία έχει τον δικό της τομέα, και μάλιστα στη γνωστική ικανότητα, εφόσον περιέχει a priori συστατικές αρχές της γνώσης- απέναντι σε όλους τους υπόλοιπους διεκδικητές. Κατά τον ίδιο τρόπο, στην Κριτική του πρακτικού Λόγου υποδείχθηκε η κυριότητα του Λόγου, ο οποίος δεν περιέχει a priori συστατικές αρχές παρά μόνο σε σχέση με το επιθυμητικό. Αν λοιπόν η κριτική ικανότητα, η οποία αποτελεί, στην τάξη των γνωστικών μας ικανοτήτω...

Η "Ηθική" του Σπινόζα είναι βιβλίον πραγματευόμενον περί ηθικής, ηθικής ατομικής και ηθικής κοινωνικής. Και η Ηθική του Σπινόζα έχει τούτο το μέγα προσόν, ότι δεν είναι η ηθική του οίκτου και της απαρνήσεως των εγκοσμίων. Εάν λ.χ. ο Μετσνικώφ καταλήγει εις το συμπέρασμα ότι ο οίκτος είναι ως επί το πλείστον η αντίδρασις εναντίον μεγάλου τινός κακού και ότι τούτου εξαφανιζομένου ο οίκτος είναι όχι μόνον ανωφελής αλλά και βλαβερός, ο Σπινόζα δεν είναι λιγότερο αυστηρός υπό την άποψιν αυτήν, χαρακτηρίζων τον οίκτον ως ανωφελή και κακόν, εξορίζων δε αυτόν τελείως από τον βίον τ...

Την 1η Νοεμβρίου του 1755 έγινε ένας ισχυρότατος, καταστρεπτικός σεισμός στη Λισσαβώνα της Πορτογαλίας, ο οποίος έγινε αισθητός μέχρι την Βενετία. Επακολούθησαν τσουνάμι και πυρκαγιές με αποτέλεσμα την καταστροφή μεγάλου μέρους της πόλης. Ο αριθμός των νεκρών έφτασε τις 20.000! Το γεγονός συγκλονίζει την Ευρώπη, τους διανοουμένους και τους απλούς ανθρώπους, που θέτουν ερωτήματα για το ποιος ευθύνεται για την φοβερή καταστροφή: η φύση, ο Θεός ή ο άνθρωπος; Ή όλα αυτά μαζί; Οι διανοούμενοι διασταυρώνουν τα ξίφη τους δίνοντας διάφορες ερμηνείες. Το 1756 ο Βολταίρος δημοσιεύει...

"Το υπέρτατο ον παραμένει, ένα απλό, αλλά μολαταύτα άψογο ιδεώδες, μια έννοια που κατακλείει και στεφανώνει ολόκληρη την ανθρώπινη γνώση", υποστηρίζει μεταξύ άλλων ο Γερμανός φιλόσοφος Immanuel Kant στην "Κριτική του Καθαρού Λόγου", κάνοντας χρήση της φυσικοθεολογικής, κοσμολογικής και οντολογικής απόδειξης για την ύπαρξη του Θεού. Πίστευε, δηλαδή, σθεναρά πως η Φιλοσοφία θα υποκαταστήσει τον ρόλο που έπαιζε κάποτε η Θρησκεία. Ο Θεός, λοιπόν, για τον Καντ δεν είναι ένα Υπερβατικό Ον αλλά ένα υπερβατικό Ιδεώδες του Καθαρού Λόγου που ξεπερνά τα όρια της αισθητικής εμπειρίας....

Από τις τρεις "Κριτικές" του Kant που εθεμελίωσαν στα τέλη του 18ου αιώνα τη φιλοσοφική σκέψη σε νέες αρχές και άνοιξαν τους ορίζοντες για το μέγα κίνημα του Γερμανικού Ιδεαλισμού, της "Κριτικής του καθαρού λόγου" (1781Α, 1787Β), την "Κριτική του πρακτικού λόγου" (1788) και την "Κριτική της κριτικής δυνάμεως" (1790), η πρώτη "Κριτική" είναι ασφαλώς η πιο γνωστή αλλά και η λιγότερο δημοφιλής, γιατί ξεσκεπάζει βαθύτατα ριζωμένες γνωστικές προκαταλήψεις και αναγκάζει τη σκέψη ν’ ακολουθήσει νέους δρόμους που οδηγούν συχνά σ’ ένα αδιαπέραστο δάσος εννοιολογικών όρων και σχημάτω...

Για μας, τους μεταγενεστέρους του, που επωφεληθήκαμε από την επίδρασή της, η καινοτομία του Ντεκάρτ αποτελεί κοινοτοπία. Πρέπει όμως να έχουμε αναστήσει κάπως μέσα μας τη δική του εποχή, την πνευματική και ψυχολογική της ατμόσφαιρα, να έχουμε νοιώσει το δέος που ένοιωθαν οι τότε άνθρωποι μπρος στην ιεραρχία των αξιών, την καθιερωμένη μέσα στις συνειδήσεις τους, όχι μονάχα από τα ήθη των συγχρόνων και τις παραδόσεις των παλαιοτέρων, παρά από αυτή τούτη τη "θεία Αποκάλυψη", για να μπούμε κάπως στο νόημα του τεράστιου άθλου που αποτέλεσε η διακήρυξη των κανόνων της Μεθόδου του...

"Ο θεός στο σταυρό" συνιστά ανάθεμα κατά της ζωής, ένα απαγορευτικό σήμα που προειδοποιεί: "μακριά απ' τη ζωή η λύτρωση!"· ο διαμελισμένος Διόνυσος είναι μια υπόσχεση ζωής: θα ξαναγεννιέται αιώνια και θα επιστρέφει απ' την καταστροφή... Ο νεαρός Νίτσε μιλά για την Αρχαία Ελλάδα και το "δυσκολότερο" και "υψηλότερο" επίτευγμα της τη "τιθάσευση" της διονυσιακής μουσικής για τη γένεση της Τραγωδίας που "στη ρίζα της είναι", όπως γράφει ο μεταφραστής του Βαγγέλης Δουβαλέρης, "η κατάφαση στη ζωή - σ' όλες τις εκφάνσεις της". Το βιβλίο περιλαμβάνει τρία δοκίμια, Το αρχαί...

"Η παιγνιώδης σοβαρότητα του ύφους του σύντομου αυτού έργου αφήνει τον αναγνώστη σε αμφιβολία σχετικά με το εξής: Είχε πρόθεση ο κ. Kant να καταστήσει περίγελο τη μεταφυσική ή αξιόπιστο τον πνευματισμό;" (M. Mendelson) Η παραπάνω αναφορά του Mendelson συνοψίζει και τον ερμηνευτικό τρόπο που έχει προσλάβει η καντιανή βιβλιογραφία τα "Όνειρα ενός αλαφροΐσκιωτου επεξηγημένα, μέσα από τα όνειρα της μεταφυσικής" (1766). Πρόκειται άραγε για μια αντιμεταφυσική πραγματεία που γελοιοποιεί όχι μόνο τη μεταφυσική (όπως υποστηρίζει ο Mendelson), αλλά και τον ίδιο τον συγγραφέα της (όπ...

Τι ακριβώς σημαίνει κοσμική τελετουργία ή τελετουργική εθιμοτυπία πλήρως αποσυνδεδεμένη από θρησκευτικά συμφραζόμενα; Το ζήτημα των κοσμικών τελετουργιών και εθιμοτυπιών εν γένει τίθεται σπάνια και σε κάθε περίπτωση προσλαμβάνεται ως περιφερειακής σημασίας. Πρόκειται, άραγε, για την αντικατάσταση των θρησκευτικών με κοσμικές και πολιτικές τελετουργίες ή για sui generis κοσμικές τελετουργίες, αυτόνομες σε σχέση με τις ιεροτελεστίες στις οποίες προσομοιάζουν χωρίς να είναι ίδιας τάξης; Με άλλα λόγια, πρόκειται για αλλαγή παραδείγματος ή για αλλαγή ρόλων και ονομάτων αλλά με...

Η σκέψη μιας ενωμένης Ευρώπης είναι μεγάλη ιδέα, όμως δεν υπάρχει Ευρώπη αν δεν υπάρχουν οι πολίτες. Να λοιπόν, έχουμε ανάγκη να γίνουμε ευρωπαίοι πολίτες. Να μάθουμε να κοιτάμε μακριά, διότι "Ευρώπη", λέξη ελληνική, ίσως σημαίνει ακριβώς "μεγάλα μάτια". Αλλά πώς γίνεται; Μια Ευρώπη της οικονομίας δεν αρκεί, μια Ευρώπη του προνομίου δεν έχει νόημα. Χρειάζεται μια Ευρώπη των σκέψεων, μια Ευρώπη της παιδείας: χρειάζονται πολίτες που ζουν μαζί και που συναντιούνται, σε μια πληθυντική και συλλογική συνείδηση καμωμένη από πολλές γλώσσες και ποικίλες κουλτούρες, αλλά που να ξέρου...

Ο Έρασμος θεωρείται, ως ο κατεξοχήν εκπρόσωπος του λεγόμενου χριστιανικού ουμανισμού: αυτός ανέδειξε όσο κανένας άλλος την ανάγκη της ζεύξης του αρχαίου, ελληνικού κυρίως, πνεύματος με τις Γραφές και τη χριστιανική ευσέβεια. Διέτρεξε κατά μήκος και κατά πλάτος τον ευρωπαϊκό χώρο, ξεκινώντας βόρεια από τα κολεγιακά κέντρα της Αγγλίας, την Οξφόρδη και το Καίμπριτζ, και φτάνοντας μέχρι την παπική πρωτεύουσα, σε μια προσπάθεια να καταδείξει ότι τα ηθικά διδάγματα που φωλιάζουν στα έργα της ελληνορωμαϊκής γραμματείας βρίσκονται σε απόλυτη αρμονία με τη Βίβλο και τα κηρύγματα του...

Ο Ούγκο Γκρότιους εισάγει στο παρόν έργο του ένα πλήθος καινοτόμων ιδεών που χαρακτηρίζουν την σύγχρονη εποχή μας καθιστώντας τη σκέψη του πάντα επίκαιρη. Ασκώντας κριτική στην κατά Μποντέν έννοια της κυριαρχίας εισαγάγει την διάκριση των εξουσιών 150 χρόνια πριν από τον Μοντεσκιέ όπως επίσης και την έννοια της λαϊκής κυριαρχίας, αποδεικνύοντας με νομικά επιχειρήματα το γιατί έχουν κυριαρχία τα αντιπροσωπευτικά σώματα. Αντλεί την επιχειρηματολογία του από την Αρχαία Ελλάδα (Θουκυδίδη, Αριστοτέλη), την Ρώμη, το Βυζάντιο και τη σχολή του Ακινάτη. Δείχνει λογικά το δικαίωμα κή...

Η Νιτσεϊκή θεώρηση του Χριστιανισμού αποτελεί κατά κύριο λόγο μία μελέτη των κειμένων του Νίτσε σε σχέση με τη Χριστιανική θρησκεία. Κατατίθεται μια τελική και σφαιρική ιδέα περί Χριστιανισμού με πυξίδα τα κείμενα και την προσωπικότητα του ίδιου του φιλοσόφου. Εξετάζονται τα σημεία στα οποία αναφέρεται ο ίδιος ο φιλόσοφος στο θέμα του Χριστιανισμού. Το βιβλίο παρακολουθεί χρονολογικά τα κείμενα του φιλοσόφου που αφορούν στο Χριστιανισμό καθώς και τον τρόπο, τις συνθήκες υπό τις οποίες διαμορφώθηκε αυτή η σχέση αλλά και τους παράγοντες που την επηρέασαν.

Στη σημερινή εποχή αυτό το έργο του Χιουμ -το οποίο γιατί όχι έχει και πολιτικές προεκτάσεις- είναι επίκαιρο. Επιβάλλεται ο κόσμος μας να στηριχθεί στη συμπάθεια από άκρου εις άκρον της γης. Επιβάλλεται ο κόσμος μας να ακτινοβολεί την ευχαρίστηση μέσα από την ωραία επικοινωνία των ανθρώπων μεταξύ τους και με την ευνομούμενη κοινωνία. Η σχέση του ανθρώπου με το κράτος είναι ηθική σχέση και αυτό το άνοιγμα της ηθικής που καταφέρνει ο Βρετανός φιλόσοφος είναι σπουδαίο επίτευγμα. Το κράτος που πείθει τον πολίτη είναι ηθικό, ο πολίτης που προσφέρει στο κράτος είναι ηθικός. Ο πολ...

Την άνοιξη του 1929 στο ελβετικό χωριό Νταβός διεξήχθη ένα φιλοσοφικό συνέδριο που έμελλε να αφήσει το ιδιαίτερο αποτύπωμά του στην ιστορία και την εξέλιξη της φιλοσοφικής σκέψης. Έφερνε αντιμέτωπους δύο κορυφαίους στοχαστές του προηγούμενου αιώνα: τον Ερνστ Κασσίρερ και τον Μάρτιν Χάιντεγκερ. Η αντιπαράθεσή τους αφορούσε εντέλει όχι μόνο δύο διαφορετικές ερμηνευτικές προσεγγίσεις του έργου του φιλοσόφου του καθαρού Λόγου Ιμάνουελ Καντ, οι οποίες προκύπτουν από δύο διαφορετικές σχολές σκέψης -τον νεοκαντιανισμό και τη φαινομενολογία, που σύντομα θα αποσυντίθεντο-, αλλά και...

Δε λέω, όπως νόμισαν κάποιοι ότι ο Θεός είναι ποτέ, αλλά ότι είναι ήδη σε κατάσταση του να είναι. Ό,τι λέω είναι ότι ο Θεός ως έχων πραγματικά τη θεότητα, δεν υπάρχει, αλλά ότι είναι ένα ιδεατό, πως στην πραγματικότητα γίγνεται ως ενεργών. Ο Θεός όμως ως το όλο σύμπαν που κινείται, που τείνει προς τη θεότητα, υπάρχει. Η Θεότητα είναι μία ποιότητα, και ο Θεός ένα ον. Ο πραγματικός Θεός είναι το προλέγειν και καθώς είναι, υπάρχει ως μεγαλύνων τον ιδεατό Θεό. Samuel Alexander

Σύμφωνα με τον Hegel, η σκέψη του Spinoza δεν είναι ακόμη αρκετά διαλεκτική. Και αν ήταν πάρα πολύ διαλεκτική; Ή, έστω, αν ήταν διαλεκτική με έναν τρόπο που δεν μπορούσε να αποδεχτεί ο Hegel; Η απάρνηση αυτής της διαλεκτικής -ας πούμε, για να μην χρονοτριβούμε, μιας διαλεκτικής χωρίς τελεολογία- στην οποία προβαίνει ο Hegel μέσω του Spinoza, είναι ο τρόπος με τον οποίο συναντά ένα αξεπέραστο εμπόδιο κατά την ανάπτυξη της δικής του σκέψης: πρόκειται για το εμπόδιο ενός λόγου για τον οποίο πρέπει να πούμε όχι ότι δεν είναι ακόμη εγελιανός, αλλά ότι δεν είναι ήδη πλέον. Ο Heg...

Πώς μπορούμε να γίνουμε ελεύθεροι; Η "αγωγή στην ελευθερία" είναι κάτι εφικτό ή παράλογο; Αν οι παιδαγωγοί μάς αναγκάζουν να γίνουμε "ελεύθεροι", τότε αυτό που θα γίνουμε θα είναι κάτι άλλο από ελεύθεροι, γιατί θα είναι προϊόν εξαναγκασμού. Αν αντιθέτως μας αφήνουν "ελεύθερους" να γίνουμε ό,τι θέλουμε, πάλι δεν θα γίνουμε ελεύθεροι, γιατί δεν θα αποκτήσουμε τα μέσα, ώστε να πραγματώσουμε την ελευθερία μας. Πώς μπορεί να λυθεί αυτό το πρόβλημα; Σύμφωνα με τον Γιώργο Σαγκριώτη, η λύση μπορεί να εξαχθεί από τον Καντ, και συνίσταται στο να ορίζουμε την αγωγή όχι ως κάτι που παρ...

Ο Σπινόζα δέχτηκε επιθέσεις από κάθε πλευρά, οι θέσεις του όμως σημάδεψαν τις διαμάχες για τη Βίβλο, το φυσικό δίκαιο και την ελευθερία της συνείδησης. Τον συναντάμε εκ νέου στον Διαφωτισμό, στον Γερμανικό Ιδεαλισμό, στον μαρξισμό και στην ψυχανάλυση. Η "Ηθική" και η "Θεολογικο-πολιτική πραγματεία" οικοδομούν μια σκέψη του Λόγου, που αρνείται την τελεολογία, την πρόνοια και την αυταπάτη του αυτεξούσιου, μια σκέψη της καθολικότητας των νόμων της φύσης, της ατομικότητας, της ελευθερίας του φιλοσοφείν. Στον Σπινόζα, τίποτε δεν υπερβαίνει την ανθρώπινη νόηση· η έκταση δ...