Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Η ιστορία της αρχαίας εκπαίδευσης ενδιαφέρει τον σύγχρονο κόσμο εφόσον αποκαλύπτει τις άμεσες πηγές της παιδαγωγικής μας παράδοσης. Είμαστε Ελληνο-Λατίνοι: η πεμπτουσία του πνευματικού πολιτισμού μας είναι δημιούργημα του δικού τους πολιτισμού, γεγονός που ισχύει μέχρις ενός βαθμού και για το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημά μας. Η σύγχρονη εκπαίδευση, επηρεάζεται καθοριστικά από την μεγάλη αναγέννηση του 15ου και 16ου αιώνα, με την επιστροφή της -εξαιτίας της οποίας μάλιστα εκούσια κατηγορήθηκε- στην πλέον αυστηρή κλασική παράδοση. Σήμερα ακόμη, η κληρονομιά του ανθρωπισμο...

Από το προσωπείο στο πρόσωπο, από το πρόσωπο στο βλέμμα, από το βλέμμα στην εικόνα. Αυτοί είναι οι σημαντικότεροι σταθμοί μιας εξερεύνησης που στοχεύει στην αποκάλυψη, μέσω των κειμένων και των παραστάσεων στα αγγεία, των εικόνων με τις οποίες παρουσιάζονται οι Έλληνες. Το ελληνικό πρόσωπο αποκαλύπτει: σκέψεις και συγκινήσεις εγγράφονται στην επιφάνειά του. Ό,τι ισχύει για το πρόσωπο από σάρκα ισχύει και για το τεχνητό προσωπείο με τα άκαμπτα χαρακτηριστικά. Δεν αποκρύπτει την πραγματικότητα που καλύπτει, αλλά την αντικαθιστά. Προσδίδει στον φορέα του μια νέα ατομικότητ...

[...] Όχι μόνο το ίδιο το όνομα "σοφιστής" απαξιώθηκε, αλλά συχνότατα και η έκθεση των κυρίων θέσεων των Σοφιστών έγινε με βάση την αμφισβήτηση τους από τον πλατωνισμό έτσι, η εικόνα της σοφιστικής έφθασε σε εμάς μέσω της κριτικής παραμόρφωσής της, όπου οι Σοφιστές έχουν τον ρόλο των μόνιμα χαμένων, που εμφανίζονται μόνο και μόνο για να έχουν λάθος. Οι Σοφιστές διακρίνονται, όπως θα δούμε, ως πολύ ξεχωριστές προσωπικότητες και για τις θεωρίες τους. Ποια είναι, λοιπόν, τα κοινά χαρακτηριστικά τους, για τα οποία τους επιφυλάχθηκαν παρόμοιες κατηγορίες; Ίσως μία κάποια κοιν...

Κεντρικές μορφές στο Βυζάντιο μετά το Βυζάντιο, ο Ιωάννης Ζυγομαλάς (1498-1584) και ο υιός και ομότεχνός του Θεοδόσιος (1544-1607) διέγραψαν μια πνευματική πορεία που άφησε πολλά και πλούσια ίχνη και τεκμήρια. Υπηρέτησαν στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως σε θέσεις κλειδιά. Εκεί δίδαξαν την αρχαία ελληνική, ενώ αντέγραφαν και διακινούσαν χειρόγραφα με έργα αρχαίων και βυζαντινών συγγραφέων. Είναι γνωστή η αλληλογραφία τους με ευρωπαίους λογίους και περιηγητές. Χάρις σε αυτήν γνώρισε η ουμανιστική Δύση τους Ρωμιούς του 16ου αιώνα, όσο και την τότε ομιλούμενη γλώσσα τους, ως...

Στην εποχή της μεταγονιδιωματικής περιόδου, τα μυστικά της ζωής διερευνώνται τώρα δια μέσου της σύγκλισης των προσπαθειών των βιολόγων, των φυσικών και των μαθηματικών. Πώς θα κατανοήσουμε την σημασία για αυτή την δραματική διαδοχή στους φαινομενικά διαφορετικούς στόχους, για αυτή την εναλλαγή των ελπίδων και της αυταπάτης; Στο παρόν καινοτόμο βιβλίο, ο Michele Morange, για να αντιληφθούμε αυτές τις δυσκολίες και πολλές άλλες ανάλογες που αναδύονται στους βιολογικούς κλάδους, μας προτείνει ένα κλειδί. Οι εντυπωσιακές ανακοινώσεις αντικατοπτρίζουν τις διαψευσμένες ακόμη ε...

Το βιβλίο αυτό αντιστοιχεί σε ένα μάθημα που δίδαξα κατά τη δεκαετία του '80 επί έξι (ή επτά;) έτη στους τεταρτοετείς φοιτητές του Φυσικού τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών. Επρόκειτο για ένα μάθημα με ασαφή τίτλο και απροσδιόριστο περιεχόμενο. Επιχείρησα τότε να διαμορφώσω μια διδασκαλία ανάλυσης των θεμελίων της Φυσικής. Ποιο είναι όμως το νόημα και η χρησιμότητα ενός τέτοιου μαθήματος και, αντίστοιχα, του σημερινού βιβλίου; Βάση της διδασκαλίας της Φυσικής είναι η ανάλυση των φυσικών θεωριών, η λύση προβλημάτων και η εξοικείωση με την πειραματική πρακτική. Εντούτοις,...

[...] Οι επιστημονικές εργασίες που αφορούν τα τελετουργικά είναι πολυάριθμες, αλλά τα συγγράμματα που τους έχουν αφιερωθεί καθ' ολοκληρίαν είναι σχετικά σπάνια. Ίσως αυτό οφείλεται, όπως θα δούμε, στις θεωρητικές δυσκολίες αναφορικά με την ερμηνεία τους. Όμως το πεδίο είναι ευρύτατο, εφόσον αφορά τόσο τις ιστορικές όσο και τις αρχαϊκές κοινωνίες, κι αυτό ως τις μέρες μας, παρά τη μικρότερη επίδραση και "ορατότητά" τους. Χωρίς να τα εξαντλήσουμε, θα προσπαθήσουμε εδώ να περιγράψουμε τις λειτουργίες τους, τα είδη τους και τις γενικές θεωρίες των τελετουργικών. Πριμοδοτώντας...

Στο βιβλίο αυτό θα ασχοληθούμε με τη φιλοσοφία της λογικής με τη σημασία που δίνει στη λογική ο Tweedledee. Αυτή η σημασία δεν είναι αμετάβλητη, θα μπορούσε να αναφέρει κανείς προηγούμενες περιπτώσεις όπου η λέξη εφραμόζεται σε διαφορετικές μελέτες, στην παραγωγική (deductive) και επαγωγική (inductive) λογική. Η φιλοσοφία της επαγωγικής λογικής, όμως, δεν θα διακρινόταν από την κύρια κατεύθυνση της φιλοσοφίας, τη θεωρία της γνώσης. Αυτό που απαιτεί κάπως ξεχωριστή φιλοσοφία είναι η παραγωγική λογική, το αντικείμενο μελέτης που είχε στο νου του ο Tweedledee. Αν κάποιος με...

[...] Η "Ποδάγρα" δεν συντέθηκε για σκηνική παράσταση. Είναι πολύ πιθανότερο οι σύντομοι διάλογοι του Λουκιανού να παρίσταντο υπό μορφήν μονόπρακτων στις φιλικές συγκεντρώσεις, παρά να υποθέσουμε ότι κάποια στιγμή πραγματοποιήθηκε παράσταση της "Ποδάγρας", θα πρέπει να την αντιμετωπίσουμε μάλλον ως "παίγνιο" του Λουκιανού ή ως μια προσπάθειά του να εμβαθύνει στη μελέτη των κανόνων της τραγικής σύνθεσης. Η παρωδία είναι ο συνηθέστερος τρόπος που επιλέγει ο Λουκιανός για να προσεγγίσει την κλασική λογοτεχνική κληρονομιά και για τον λόγο αυτόν διαμόρφωσε την εικόνα του σατιρικ...

[...] Στις "Χοηφόρους" δεν θα συναντήσουμε τις υψηλές, προηγμένες αντιλήψεις του Αισχύλου περί του θείου, τις οποίες είχαμε συναντήσει στον Αγαμέμνονα. Εδώ ένας ηθικός και θρησκευτικός νόμος, σκληρός και αμείλικτος, δεσπόζει, ο οποίος επιτάσσει την εξόντωση του φονέα με κάθε μέσο: ο νόμος της βεντέτας τον οποίο υπαγορεύει ο αδυσώπητος νεκρός. Μόνο μία αγρία κραυγή εκδίκησης ακούγεται, που είναι ο αντίλαλος της θυμωμένης φωνής του νεκρού. Γι' αυτό και τις λαϊκές θρησκευτικές αντιλήψεις, που απορρέουν από την παλιά Δίκη, ο Αισχύλος τις εκφράζει στο δράμα αυτό, με το στόμα των...

[...] Τα προβλήματα στα οποία απολήγουν οι "Χοηφόροι", θα βρουν τη λύση τους στις "Ευμενίδες". Αλλά για να είναι η λύση αυτή σύμφωνη προς το πνεύμα του μέτρου και της σωφροσύνης - αρετών που διαρκώς προσβάλλονται στα έργα του Αισχύλου - θα παρουσιαστούν πρώτα οι απόψεις των δύο κόσμων, παλιού και νέου, από σκηνής, θα προβληθούν οι δύο διϊστάμενες αντιλήψεις σ' όλη την οξύτητα, και ακολούθως θα επιχειρηθεί συμβιβασμός χωρίς να θιγούν τα απαράγραπτα δικαιώματα εκατέρου των διαμαχομένων. Και η δυσκολία έγκειται ακριβώς σ' αυτό το σημείο. Πως ήταν δυνατόν οι αμείλικτες και έξαλ...

[...] Η ομάδα παίζει έναν αποφασιστικό διαμεσολαβητικό ρόλο στις σχέσεις και στις κινήσεις εξισορρόπησης που σημαδεύουν την κοινωνία στις διάφορες διαστάσεις της κοινωνικής, πολιτισμικής, οικονομικής και πολιτικής της οργάνωσης. Από αυτές τις λειτουργίες διαμεσολάβησης αντλεί και την αξία της ως εργαλείο κοινωνικοποίησης, καθώς διασφαλίζει τη συνέχεια και τη μετάβαση ανάμεσα στην πρωτογενή ομάδα (την οικογένεια), στις δευτερογενείς ομάδες (ομάδες συνομηλίκων, ομάδες μαθητείας, ομάδες πίεσης) και στο κοινωνικό "σώμα". Μέσα σ' αυτές τις ομάδες είναι που καθιερώνονται και μετα...

Οι "Νόμοι", το τελευταίο έργο του Πλάτωνα ως το τέρμα μιας πνευματικής πορείας αποτελούν, εκτός των άλλων, την ολοκλήρωση, επικύρωση και ταυτόχρονα κατοχύρωση της θεμελιώδους ιδές του μεικτού γένους, που διαπνέει το όλο πλατωνικό σύστημα, της δημιουργικής δηλαδή σύνθεσης ή εναρμόνισης των φερομένων ως διαφορετικών ή και αντιθετικών στοιχείων ή δεδομένων. [...] Η μετάφραση που ακολουθεί δεν είναι ασφαλώς λογοτεχνική ούτε απλώς ερμηνευτική απόδοση. Φιλοδοξεί να καταστεί όργανο όχι μιας κατά προσέγγιση κατανόησης, αλλά αυθεντικής απευθείας ανάγνωσης του αρχαίου κειμένου και ο...

[...] Το πρώτο μέρος αυτού του βιβλίου πραγματεύεται τα Μ.Μ.Ε., προβάλλοντας συγχρόνως αυτές τις δύο πλευρές, σύμφωνα με τη σειρά εμφάνισης των διαφόρων τεχνικών, και παρακολουθώντας την πορεία της εκάστοτε τεχνικής, τις πρώτες χρήσεις της, τις πρώτες της κατευθύνσεις, την κοινωνική καινοτομία, στην οποία η εν λόγω τεχνική εφεύρεση έχει ανοίξει το δρόμο. Το δεύτερο μέρος εξετάζει τους στόχους που προτάσσουν τα ίδια τα Μ.Μ.Ε. ή τους απώτερους τελικούς στόχους, που τους αποδίδουν εκείνοι στους οποίους απευθύνονται: ενημέρωση, ψυχαγωγία, επικοινωνία, εκπαίδευση. Το τρίτο...

Ο "Μενέξενος", ο όποιος παραδίδεται ομόφωνα από την πλατωνική και μη παράδοση - από τον 4ο π.Χ. έως τα μέσα του 5ου μ.Χ. αιώνα - ως έργο πλατωνικό, αλλά η γνησιότητα του οποίου αμφισβητήθηκε εντονότατα στη νεότερη εποχή, στην πραγματικότητα δεν είναι διάλογος αλλά μονόλογος, αφού το μεγαλύτερο μέρος (236d-249c) του έργου -τα 4/5- είναι ένας επιτάφιος λόγος, που τίθεται από τον Πλάτωνα στο στόμα του Σωκράτη, συντεθειμένος, κατά τον συγγραφέα, από την Ασπασία ως ρητορική άσκηση, με τη μέθοδο του αυτοσχεδιασμού και της συγκόλλησης υπολειμμάτων από τον επιτάφιο λόγο του Περικλή...

Ο "Μενέξενος", ο όποιος παραδίδεται ομόφωνα από την πλατωνική και μη παράδοση - από τον 4ο π.Χ. έως τα μέσα του 5ου μ.Χ. αιώνα - ως έργο πλατωνικό, αλλά η γνησιότητα του οποίου αμφισβητήθηκε εντονότατα στη νεότερη εποχή, στην πραγματικότητα δεν είναι διάλογος αλλά μονόλογος, αφού το μεγαλύτερο μέρος (236d-249c) του έργου -τα 4/5- είναι ένας επιτάφιος λόγος, που τίθεται από τον Πλάτωνα στο στόμα του Σωκράτη, συντεθειμένος, κατά τον συγγραφέα, από την Ασπασία ως ρητορική άσκηση, με τη μέθοδο του αυτοσχεδιασμού και της συγκόλλησης υπολειμμάτων από τον επιτάφιο λόγο του Περικλή...

Δύο κυρίως λόγοι προέχουν για την επιλογή να εξετασθούν τα προβλήματα που θέτει η αιματηρή θυσία σε σχέση με τους Έλληνες. Καταρχήν, επειδή πρόκειται για μία κοινωνία, όπου οι βασικές τελετουργικές και πλέον καθημερινές πρακτικές εντάσσονται στον χώρο της θυσίας. Για δέκα περίπου αιώνες, υπακούοντας στις χαραγμένες σε λίθο λατρειακές ρυθμίσεις, οι Έλληνες δεν έπαυσαν να έρχονται σε επαφή με τις θεϊκές δυνάμεις, προβαίνοντας στην αυστηρά τελετουργική θυσία ζώων, τα οποία κατανάλωναν συλλογικά και με βάση συγκεκριμένους κανόνες. Σε αυτόν τον λόγο, που βασίζεται σε γεγονότα, π...

Όλο σχεδόν το έργο του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη ή του Πλωτίνου βρίσκεται στη διάθεση εκείνου που θέλει να μελετήσει αυτούς τους φιλοσόφους· δεν μένει, ωστόσο, τίποτε από τα πολυάριθμα έργα που έγραψαν οι αρχαίοι ιδρυτές της στωικής φιλοσοφίας, των οποίων διάφορες πηγές μας διέσωσαν τους τίτλους. Οι υπομνηματισμοί ή οι περιλήψεις που έκαναν σ' αυτά κριτικοί ή αρκετά μεταγενέστεροι αντίπαλοι, όπως ο Κικέρων, ο Πλούταρχος, ο Αλέξανδρος ο Αφροδισιεύς, ο Σέξτος ο Εμπειρικός, ή μέτριοι λίγο πολύ ανθολόγοι, όπως ο Διογένης ο Λαέρτιος και ο Στοβαίος, αποτελούν τις μόνες βάσεις μελέτ...

Το θέατρο αποτελεί σύνθετο διαπολιτισμικό φαινόμενο, πολύ πριν η συγκεκριμένη έννοια καθιερωθεί και αποτελέσει σύστημα αναφοράς και μεθοδολογία προσέγγισης και ερμηνείας στα σύγχρονα κοινωνικά, καλλιτεχνικά και παιδαγωγικά δεδομένα. Αρχής γενομένης από τη δημιουργό συνείδηση του συγγραφέα και το δραματικό κείμενο, γίνεται αντιληπτό ότι το θέατρο, ως λογοτεχνικό είδος, συνιστά μια σύνθεση ποικίλων, ετερόκλητων κάποτε, στοιχείων, που προέρχονται από την ίδια ή ενδεχομένως διαφορετική πολιτιστική παράδοση, αλλά που στο σύνολο τους απαρτίζουν ένα οργανωμένο σημασιολογικό περιβά...