Παπαντωνίου Ζαχαρίας Λ. 1877-1940
Papantoníou Zacharías L.
Ζαχαρίας Παπαντωνίου (1877-1940). Ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου γεννήθηκε στο Καρπενήσι, γιος του δασκάλου Λάμπρου Παπαντωνίου και της Ελένης Ηλιόκαυτου από το Καρπενήσι. Είχε τρία αδέλφια, το Χαρίλαο, το Θανάση και τη Σοφία. Στο Καρπενήσι έμαθε τα πρώτα γράμματα και το 1890 εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Αθήνα, όπου τέλειωσε το Γυμνάσιο, πήρε μαθήματα ζωγραφικής και γράφτηκε στην Ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου, χωρίς να αποφοιτήσει. Στράφηκε από τα φοιτητικά του χρόνια προς τη συγγραφή και τη δημοσιογραφία και σε ηλικία δεκαέξι μόλις ετών ξεκίνησε να αρθρογραφεί στην "Ακρόπολη" του Βλ. Γαβριηλίδη. Ως το 1898, οπότε κυκλοφόρησε η πρώτη ποιητική συλλογή του με τίτλο "Πολεμικά τραγούδια", συνέχισε να συνεργάζεται με περιοδικά και εφημερίδες όπως η "Εφημερίδα των συζητήσεων", ο "Χρόνος" και η "Σκριπ", στην οποία υπήρξε αρχισυντάκτης από το 1900 ως το 1905. Το 1904 γίνεται ένα από τα πρώτα μέλη της εταιρίας "Η Εθνική Γλώσσα", με στόχο την υπεράσπιση της δημοτικής γλώσσας (μαζί με τους Μιλτιάδη Μαλακάση, Λάμπρο Πορφύρα, Κωνσταντίνο Χατζόπουλο, Ανδρέα Καρκαβίτσα, Ιωάννη Κονδυλάκη και άλλους). Για την Εθνική γλώσσα συνέταξε τον επόμενο χρόνο τη διακήρυξη "Προς το ελληνικό Έθνος", εκθέτοντας τους στόχους της. Από το 1908 και ως το 1911 βρέθηκε στο Παρίσι ως απεσταλμένος της εφημερίδας "Εμπρός" του Αριστείδη Κυριακού. Παράλληλα αρθρογραφούσε σε γαλλικές εφημερίδες και γνώρισε νέα καλλιτεχνικά ρεύματα. Μετά την επιστροφή του στην Αθήνα εγκατέλειψε τη δημοσιογραφία (με μοναδική εξαίρεση τη συγγραφή χρονογραφημάτων στην εφημερίδα "Εμπρός" ως το 1914) και διακρίθηκε σε μια έκθεση ζωγραφικής στο Ζάππειο για σχεδιάσματα και γελοιογραφίες που είχε δημοσιεύσει κατά καιρούς σε διάφορα περιοδικά. Από το 1912 και ως το 1916 διετέλεσε νομάρχης στη Ζάκυνθο, τις Κυκλάδες, την Καλαμάτα και τη Σπάρτη. Από τη θέση του Νομάρχη προώθησε την ιδέα οργάνωσης εργατικού σωματείου στη Σύρο καθώς επίσης τη διοργάνωση του πρώτου Πανιονίου Συνεδρίου για τα πενήντα χρόνια της Ένωσης της Επτανήσου και αντέδρασε μαζί με τον εισαγγελέα Α.Ρέγκο στον αφορισμό του 1916 κατά του Βενιζέλου. Η τελευταία πρωτοβουλία του του στοίχισε τη θέση του και τον οδήγησε σε δίκη, στην οποία όμως απαλλάχτηκε. Δεν έπαψε παράλληλα να ασχολείται με την τέχνη και την κριτική, ενώ βραβεύτηκε μαζί με τον Στέλιο Σπεράντζα και την Ελένη Μ. Νεγρεπόντη (κατόπιν Ελένη Ουράνη) στον επίσημο διαγωνισμό Στρατιωτικών Ποιημάτων που προκήρυξε ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Το 1917 πέθανε ο πατέρας του και τον επόμενο χρόνο έγραψε (σε συνεργασία με τους Δ. Ανδρεάδη, Αλ. Δελμούζο, Π. Νιρβάνα και Μ. Τριανταφυλλίδη και εικονογράφηση του Π. Ρούμπου) τα "Ψηλά Βουνά", έργο που προορίστηκε για αναγνωστικό της τρίτης τάξης του δημοτικού σχολείου (είχε προηγηθεί ανάθεση του έργου στον Παπαντωνίου από το Υπουργείο Παιδείας της επαναστατικής κυβέρνησης Βενιζέλου). Την ίδια χρονιά ανέλαβε καθήκοντα προέδρου της Εθνικής Πινακοθήκης, φροντίζοντας για τον εμπλουτισμό της με έργα πολλών ελλήνων ζωγράφων και χαρακτών (Γύζης, Παρθένης, Μαλέας, Λύτρας, Θεοτοκόπουλος). Τον επόμενο χρόνο αυτοκτόνησε σε ηλικία τριάντα εννιά χρόνων ο αδελφός του Θανάσης, ο οποίος αντιμετώπιζε έντονες ψυχικές διαταραχές από τα εικοσιδύο του. Το 1920 τύπωσε την παιδική ποιητική συλλογή "Τα χελιδόνια", αφιερωμένη στον αδελφό του, η οποία επανεκδόθηκε το 1931 με τίτλο "Παιδικά τραγούδια". Μετά την ανατροπή της κυβέρνησης Βενιζέλου η νέα κυβέρνηση αποφάσισε να καούν δημοσίως τα αναγνωστικά της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, ανάμεσα στα οποία και τα "Ψηλά Βουνά". Το 1923 ο Παπαντωνίου εξέδωσε την ποιητική συλλογή του "Πεζοί ρυθμοί" και τους τρεις τόμους των "Νεοελληνικών αναγνωσμάτων" για τις πρώτες τάξεις του δημοτικού, τιμήθηκε με το εθνικό Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών και διορίστηκε καθηγητής στο Αμαλίειο ορφανοτροφείο και τη Σχολή Καλών Τεχνών. Την ίδια χρονιά ταξίδεψε στην Ευρώπη, την Κωνσταντινούπολη και το Άγιο Όρος στα πλαίσια των καθηκόντων του ως διευθυντή της Εθνικής Πινακοθήκης. Τέσσερα χρόνια αργότερα τυπώθηκε η συλλογή διηγημάτων του "Διηγήματα", ενώ από το 1929 και ως το 1937 εκδόθηκαν το θεατρικό έργο "Ο όρκος του πεθαμένου", διασκευή από το δημοτικό τραγούδι "Του νεκρού αδελφού", η ποιητική συλλογή "Τα Θεία Δώρα", το ιστορικό δοκίμιο "Ο Όθων" οι ταξιδιωτικές εντυπώσεις "Άγιον Όρος" και δυο συλλογές διηγημάτων με τίτλους "Βυζαντινός όρθρος" και "Η θυσία". Το 1938 αναγορεύτηκε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών στην έδρα της λογοτεχνίας, θέση από την οποία υπέβαλε την πρώτη του εισηγητική έκθεση στη δημοτική, γεγονός που προκάλεσε αντιδράσεις. Ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου πέθανε την πρώτη μέρα του Φεβρουαρίου του 1940 από καρδιακή συγκοπή. Πολλά ανέκδοτα κείμενά του εκδόθηκαν μετά το θάνατό του. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Ζαχαρία Παπαντωνίου βλ. Άγρας Τέλλος, "Παπαντωνίου Ζαχαρίας", Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια19. Αθήνα, Πυρσός, 1932 (τώρα και στον τόμο Τέλλος Άγρας, Κριτικά Τόμος τρίτος· Μορφές και κείμενα της πεζογραφίας· Φιλολογική επιμέλεια Κώστας Στεργιόπουλος, σ.308-312. Αθήνα, Ερμής, 1984), Αθανασιάδης Τάσος, "Παπαντωνίου Ζαχαρίας", Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας 11. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ., Αθανασόπουλος Βαγγέλης, "Ζαχαρίας Λ. Παπαντωνίου", Η παλαιότερη πεζογραφία μας ΙΑ΄ (1900-1914), σ.240-268. Αθήνα, Σοκόλης, 1998, Μερακλής Μ.Γ., "Ζαχαρίας Παπαντωνίου", Η ελληνική ποίηση· Ρομαντικοί - Εποχή του Παλαμά - Μεταπαλαμικοί· Ανθολογία - Γραμματολογία, σ.350-353. Αθήνα, Σοκόλης, 1977, Καλαντζοπούλου Βίκυ, "Παπαντωνίου Ζαχαρίας", Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 8. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988 και Μαλαφάντης Κωσνταντίνος Δημ., "Χρονολόγιο Ζαχαρία Παπαντωνίου", Διαβάζω 285, 15/4/1992, σ.58-63. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
Τα ψηλά βουνά
Παπαντωνίου Ζαχαρίας Λ. 1877-1940
Μίνωας (2011)
Mια παρέα παιδιών που τελείωσαν το σχολείο αποφασίζουν να περάσουν μόνα τους τις καλοκαιρινές διακοπές στα ψηλά βουνά της Ευρυτανίας. Εκεί θα μάθουν να ζουν και να λειτουργούν σαν ομάδα: αντιμετωπίζουν τις καθημερινές ανάγκες και δυσκολίες, σέβονται ο ένας τον άλλο, λύνουν μαζί τα προβλήματά τους. Μαθαίνουν τη ζωή του βουνού και τις συνήθειες των άγριων ζώων, τις λαϊκές παραδόσεις και τους μύθους και γίνονται δάσκαλοι για τον Λάμπρο, το μικρό τσοπανόπουλο που διψάει για μάθηση. Το κλασικό αυτό βιβλίο του Ζαχαρία Παπαντωνίου, με τις ολοζώντανες περιγραφές και το λεπτό χιο...
Τα ψηλά βουνά
Παπαντωνίου Ζαχαρίας Λ. 1877-1940
Μίνωας (2011)
Mια παρέα παιδιών που τελείωσαν το σχολείο αποφασίζουν να περάσουν μόνα τους τις καλοκαιρινές διακοπές στα ψηλά βουνά της Ευρυτανίας. Εκεί θα μάθουν να ζουν και να λειτουργούν σαν ομάδα: αντιμετωπίζουν τις καθημερινές ανάγκες και δυσκολίες, σέβονται ο ένας τον άλλο, λύνουν μαζί τα προβλήματά τους. Μαθαίνουν τη ζωή του βουνού και τις συνήθειες των άγριων ζώων, τις λαϊκές παραδόσεις και τους μύθους και γίνονται δάσκαλοι για τον Λάμπρο, το μικρό τσοπανόπουλο που διψάει για μάθηση. Το κλασικό αυτό βιβλίο του Ζαχαρία Παπαντωνίου, με τις ολοζώντανες περιγραφές και το λεπτό χιο...
Τα ψηλά βουνά
Παπαντωνίου Ζαχαρίας Λ. 1877-1940
Βιβλιοπωλείον της Εστίας (2011)
"Φάνη, προσοχή. Σκοπός είσαι. Μη φοβάσαι τη νύχτα, μη σε τρομάζουν οι ίσκιοι. Όποιος κάνει εκείνο που πρέπει, δεν έχει να φοβηθεί κανένα. Εσύ κι οι σύντροφοί σου απόψε φυλάγετε το δάσος από τους εχθρούς του. Η σφυρίχτρα σου να είναι έτοιμη. Με τη βάρδια, που φυλάγετε, προστατεύετε τα δέντρα. Κι όλους τους ανθρώπους, όσοι θα δροσιστούν απ' αυτά τα δέντρα είτε τώρα είτε σε πενήντα κι εκατό και διακόσια χρόνια. Όταν βρίσκονται γενναία παιδιά σαν εσάς, ένα δάσος γίνεται αιώνιο. Κι οι άνθρωποι ζουν καλύτερα τη ζωή τους." Τα ψηλά βουνά του Ζαχαρία Παπαντωνίου βρίσκοντ...
Τα ψηλά βουνά
Παπαντωνίου Ζαχαρίας Λ. 1877-1940
Alter - Ego ΜΜΕ. Α.Ε. (2012)
"Εις τα "Ψηλά Βουνά" έχομεν μίαν δημοκρατίαν χωρίς ελέω Θεού βασιλείς, χωρίς ελέω πουγγιού δυνάστας, τραπεζίτας, τοκογλύφους, χρηματιστάς. Το κοινό συμφέρον ο στυλοβάτης. [...] Τα "Ψηλά Βουνά" αποτελούν την μεγάλην εκπαιδευτικήν μας επανάστασιν. Δεν είναι μόνο παιδαγωγικόν βιβλίον αλλά και λογογραφικόν αριστούργημα". Β. Γαβριηλίδης "Με τα "Ψηλά Βουνά" εισέρχεται εις το δημοτικόν σχολείον η Ελλάς [...] με τον κόσμο των πλασμάτων της και με τον κόσμο των πνευμάτων της. Πόση ζωή, πόση ποίησις, πόση χάρη κατοικεί εκεί μέσα! Δεν ηξεύρω τι περισσότερον και τι ωραιοτερον θα...
Τα ψηλά βουνά
Παπαντωνίου Ζαχαρίας Λ. 1877-1940
Μαλλιάρης Παιδεία (2012)
Στα "ψηλά βουνά", έργο που έμεινε χαραγμένο στην αναγνωστική μνήμη χιλιάδων Ελλήνων, ο Παπαντωνίου μέσα από την απλή αφήγηση, με ζωντανή γλώσσα, χωρίς δασκαλίστικο ύφος, αφηγείται την ιστορία μιας ομάδας 26 παιδιών που περνούν μόνα τους -με την άδεια των γονιών τους- τις καλοκαιρινές διακοπές στα βουνά της Ευρυτανίας. Εκεί, μέσα στις ομορφιές της ελληνικής φύσης, μαθαίνουν να λειτουργούν σαν ομάδα, να αλληλοβοηθιούνται, να σέβονται το ένα το άλλο, αλλά και να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες της καθημερινότητας. Τα "ψηλά βουνά", έργο που θεωρείται έως σήμερα, φαινόμενο μοναδ...
Τα ψηλά βουνά
Παπαντωνίου Ζαχαρίας Λ. 1877-1940
Πελεκάνος (2012)
[...] "Τα ψηλά βουνά" που -στα πλαίσια της "εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης" από την επαναστατική κυβέρνηση Βενιζέλου- προοριζόταν για αναγνωστικό της Γ΄ Δημοτικού· το βιβλίο όμως κάηκε δημοσίως από τις κυβερνήσεις μετά το 1920. Έχοντας ως θέμα τις διακοπές μιας παρέας παιδιών στο βουνό, μέσα από το ζωογόνο αεράκι της δημοτικής και μοτίβων της δημώδους γραμματείας καλλιεργεί τις αξίες της συλλογικότητας και της φιλίας.
Τα ψηλά βουνά
Παπαντωνίου Ζαχαρίας Λ. 1877-1940
Καρακώτσογλου (2015)
Μόλις τελείωσαν το δημοτικό εικοσιπέντε παιδιά πηγαίνουν να περάσουν τις καλοκαιρινές τους διακοπές σε ένα δάσος επάνω στα ψηλά βουνά της Ρούμελης, Φτιάχνουν καλύβες και μένουν εκεί επί έναν μήνα, συνεργάζονται για να αντιμετωπίσουν τα καθημερινά τους προβλήματα και αναπτύσσουν αδελφικές σχέσεις μεταξύ τους. Ζουν μέσα στην υπέροχη ελληνική φύση και καταλαβαίνουν τη σημασία της, γίνονται δασοφύλακες και μαθαίνουν πράγματα που αγνοούσαν στην πόλη. Όταν ξαναγυρίζουν σπίτια τους πίσω στην πόλη είναι διαφορετικά παιδιά με νέες εμπειρίες από τη ζωή.
Τα ψηλά βουνά
Παπαντωνίου Ζαχαρίας Λ. 1877-1940
Μίνωας (2015)
Τα Ψηλά βουνά κυκλοφόρησαν το 1918 και αποτελούσαν το πρώτο σχολικό αναγνωστικό στη δημοτική γλώσσα. Η απλή αφήγηση και η ζωντανή γλώσσα του Ζαχαρία Παπαντωνίου καθιστούν το βιβλίο αυτό ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα και αξεπέραστα έργα της ελληνικής λογοτεχνίας. Μια παρέα παιδιών τελειώνουν το σχολείο και αποφασίζουν να κάνουν διακοπές στα ψηλά βουνά της Ευρυτανίας. Εκεί έρχονται σε επαφή με τη ζωή του βουνού, τις ομορφιές της φύσης, δημιουργούν μια κοινότητα με ρόλους και αρμοδιότητες για τον καθένα. Μαθαίνουν να λύνουν τα προβλήματά τους και να ξεπερνούν τις δυσκολίες...
Τα ψηλά βουνά
Παπαντωνίου Ζαχαρίας Λ. 1877-1940
Μεταίχμιο (2019)
Είκοσι πέντε παιδιά, ο Δημητράκης, ο Φάνης, ο Αντρέας, ο Μαθιός, ο Καλογιάννης, ο Φουντούλης, όλα τους έντεκα δώδεκα χρονών, κινούν για τα... ψηλά βουνά. Θα βρεθούν σε δάση σκοτεινά! Θα παλέψουν με καταιγίδες και χείμαρρους! Θα αντικρίσουν κατάματα τα στοιχειά της φαντασίας τους! Θα ανταμώσουν δολερούς χωρικούς και πονηρές αλεπούδες... Μα εκεί στα ψηλά βουνά, θα μάθουν μεταξύ τους να συνεργάζονται... Και θα στήσουν μια κοινότητα! Το αριστούργημα του Ζαχαρία Παπαντωνίου διασκευασμένο για παιδιά από 4 ετών.
Τα ψηλά βουνά
Παπαντωνίου Ζαχαρίας Λ. 1877-1940
Μίνωας (2018)
"Τα Ψηλά βουνά" κυκλοφόρησαν το 1918 και αποτελούσαν το πρώτο σχολικό αναγνωστικό στη δημοτική γλώσσα. Η απλή αφήγηση και η ζωντανή γλώσσα του Ζαχαρία Παπαντωνίου καθιστούν το βιβλίο αυτό ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα και αξεπέραστα έργα της ελληνικής λογοτεχνίας. Μια παρέα παιδιών τελειώνουν το σχολείο και αποφασίζουν να κάνουν διακοπές στα ψηλά βουνά της Ευρυτανίας. Εκεί έρχονται σε επαφή με τη ζωή του βουνού, τις ομορφιές της φύσης, δημιουργούν μια κοινότητα με ρόλους και αρμοδιότητες για τον καθένα. Μαθαίνουν να λύνουν τα προβλήματά τους και να ξεπερνούν τις...
Τα διηγήματα
Παπαντωνίου Ζαχαρίας Λ. 1877-1940
Alter - Ego ΜΜΕ. Α.Ε. (2011)
"Όταν βγαίναμε στο διάλειμμα, και μ' ένα πήδημα βρισκόταν στην ταράτσα, και βλέπαμε στον δυνατόν αέρα ν' ανεμίζει το κόκκινο φουστάνι της μαζί με τ' απλωμένα ρούχα που μάζευαν απ' το σκοινί, ο κατάλογος γέμιζε την άλλη μέρα μηδενικά." [Από το διήγημα "Η μετάθεση της Μαντζουράνας", "Η θυσία", 1937] Ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου, υποδειγματικός δημοτικιστής, συγγραφέας με δεξιοτεχνική αφηγηματική λιτότητα και με υψηλού επιπέδου χιούμορ, εξέδωσε τρεις συλλογές διηγημάτων ("Διηγήματα" 1927 "Ο βυζαντινός όρθρος", 1936 και "Η θυσία", 1937) οι οποίες συγκεντρώνονται στον τόμο αυτό....
Πολεμικά τραγούδια
Παπαντωνίου Ζαχαρίας Λ. 1877-1940
Πελεκάνος (2007)
Στην ποίηση ανήκουν τα "Πολεμικά τραγούδια", εμπνευσμένα από τον πόλεμο του 1897. Διακρίνονται για την ειλικρίνεια του αισθήματος και προαναγγέλουν τη μεταγενέστερη ποιητική του ωριμότητα.
