Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Lountémis Menélaos
Μενέλαος Λουντέμης (1906-1977) Ο Μενέλαος Λουντέμης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Το πραγματικό του όνομα ήταν Δημήτρης Βαλασιάδης και προερχόταν από εύπορη οικογένεια της Πόλης που χρεοκόπησε μετά από την εγκατάστασή της στο ελληνικό κράτος. Σε παιδική ηλικία έζησε για λίγο στο κρατικό οικοτροφείο της Έδεσσας, σύντομα όμως μπήκε στη βιοπάλη (γραμματοδιδάσκαλος, ψάλτης, εργάτης στα τεχνικά έργα του Γαλλικού ποταμού). Πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση και εντάχθηκε στο ΕΑΜ, όπου διετέλεσε και γραμματέας της οργάνωσης διανοουμένων. Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου εξορίστηκε στη Μακρόνησο και τον Άη Στράτη και το 1958 πέρασε από δίκη για το βιβλίο του "Βουρκωμένες μέρες". Από το 1958 ως τη μεταπολίτευση του 1974 έζησε αυτοεξόριστος στη Ρουμανία, ενώ κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Παπαδόπουλου του είχε αφαιρεθεί η ελληνική ιθαγένεια. Πέθανε στην Αθήνα, ενώ οδηγούσε, από καρδιακή προσβολή. Την πρώτη του εμφάνιση στη λογοτεχνία πραγματοποίησε γύρω στο 1930 με δημοσιεύσεις ποιημάτων και διηγημάτων στο περιοδικό "Νέα Εστία". Το 1938 εξέδωσε τη συλλογή διηγημάτων "Τα πλοία δεν άραξαν", για την οποία τιμήθηκε με το Μέγα Κρατικό Βραβείο Πεζογραφίας. Τιμήθηκε επίσης με το βραβείο της Χρυσής Δάφνης Πανευρώπης ( Παρίσι, 1951). Το σύνολο του έργου του καλύπτει όλα σχεδόν τα είδη του γραπτού λόγου (πεζογραφία, ποίηση, δοκίμιο, θέατρο, παιδική λογοτεχνία, μετάφραση κ.α.). Ο Μενέλαος Λουντέμης ανήκει στους έλληνες λογοτέχνες του μεσοπολέμου που στράφηκαν προς τον κοινωνικό ρεαλισμό. Η ιδιοτυπία του έργου του έγκειται στον "ερασιτεχνικό" τρόπο γραφής, τον οποίο υπηρέτησε εν πλήρει συνειδήσει, καθώς ο ίδιος υποστήριζε πως δε τον ενδιαφέρει η Τέχνη αλλά η καταγραφή της πραγματικότητας και η κατάδειξη της κοινωνικής ανισότητας. Παρόλα αυτά στο σύνολο του έργου του δεσπόζει η τάση του να στρέφεται εξ' ολοκλήρου γύρω από ένα κεντρικό πρόσωπο-αφηγητή (που συνήθως παραπέμπει στον ίδιο το συγγραφέα), που ανήκει στους περιθωριακούς τύπους των καταπιεσμένων κοινωνικά στρωμάτων και το οποίο μας δίνει την προσωπική του οπτική της μοναξιάς, του ανεκπλήρωτου του έρωτα και της δυστυχίας του κόσμου. Το έργο του είναι έντονα επηρεασμένο από την ευρωπαϊκή λογοτεχνία του ρεύματος του σοσιαλιστικού ρεαλισμού (Κνουτ Χάμσουν, Μαξίμ Γκόρκι, Παναΐτ Ιστράτι κ.α.): ρεαλιστική απεικόνιση τοπίων και προσώπων με έντονη αισθηματολογία που αγγίζει κάποτε το μελοδραματισμό, βιωματική γραφή, ηθογραφικά και συμβολικά στοιχεία. Σε έργα του όπως το "Συννεφιάζει" και το "Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα" αξιοσημείωτη είναι η ψυχογραφική τεχνική του που δημιουργεί ολοκληρωμένους, ζωντανούς χαρακτήρες, οι οποίοι συναπαρτίζουν μια ολόκληρη μικρή κοινωνία, και η αφηγηματική δύναμη. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Μενέλαου Λουντέμη βλ. Ζήρας Αλεξ., "Λουντέμης Μενέλαος", Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 5. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1986 και Χατζηβασιλείου Βαγγέλης, "Μενέλαος Λουντέμης", Η μεσοπολεμική πεζογραφία · Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939) Ε΄, σ.232-252. Αθήνα, Σοκόλης, 1992. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
Ο Ηρακλής
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Ελληνικά Γράμματα (2000)
Η ζωή του Ηρακλή. Οι περιπέτειες του ανθρώπου που τον νόμιζαν ημίθεο, λόγω της δύναμης, της αρετής και της σοφίας που είχε από μικρό παιδί. Μοίρα σκληρή τον κυνήγησε από τα παιδικά του ήδη χρόνια, καθώς και το μίσος των εχθρών του που φοβήθηκαν μην τους πάρει τη βασιλεία των Μυκηνών, η οποία ωστόσο δικαιωματικά του ανήκε. Τυφλωμένος από οργή, εγκληματεί, και για να εξιλεωθεί, το Μαντείο των Δελφών τον υποχρεώνει να εκτελέσει δώδεκα άθλους για λογαριασμό του εξαδέλφου του -και σφετεριστή του θρόνου του- Ευρυσθέα. Δώδεκα άθλοι, που έμελλε να κάνουν τη δόξα του αθάνατη......
Έκσταση
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Ελληνικά Γράμματα (2000)
...Μυκήνες! Ξένε, κλάψε... Αν θέλεις να προσευχηθείς, δεν υπάρχει βωμός. Όλα είναι θρύψαλα, λιωμένα κάτω απ' το ασήκωτο πέλμα του καιρού. Κι όμως... τον παλιό κείνο και φευγάτο καιρό όλα ήταν ολόρθα. Οι σπασμένες υδρίες ήταν κάποτε ξεχειλισμένες νέκταρ. Τούτες οι κολόνες κρατούσαν στα κεφάλια τους τον ουρανό της σοφίας! .Ύστερα οι Έλληνες μπούχτισαν, μέθυσαν απ' τη γνώση και τη λάμψη και τα ' σπασαν όλα, τα 'καναν συντρίμματα! Ναι, απ' την πολλή λάμψη τυφλώθηκαν. Αν θέλεις να δεις Μυκήνες, φλογερέ προσκυνητή, σκύψε. Η πόλη είναι βουλιαγμένη. Η Μυκήνα είναι υπογειούπολη. Ευλ...
Αυτοί που φέρανε την καταχνιά
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Ελληνικά Γράμματα (2000)
"... Χμ... Γουστόζικη λέρα φαίνεται..." είπε από μέσα του ο καπετάνιος. "Αν δεχόταν και να πεθάνει θα 'ρχόταν καλούπι για τα σχέδιά μας". - Φοβάσαι χάρο, μωρέ, τον ρωτά. - Όσκε. Κάθε μέρα παλεύω μαζί του. Όσκε. Γνωριστήκαμε. - Μισάς οχτρό; - Ναίσκε. - Αγαπάς Πατρίδα; - Ναίσκε. - Σκοτώνεις για την Πατρίδα; - Ναίσκε. - Σκοτώνεσαι για την Πατρίδα; - Όσκε. - Τότε δε μου κάνεις, του λέει με σιχασιά. Τράβα στη δουλειά σου.
Μενέλαος Λουντέμης: Απανθίσματα
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Ελληνικά Γράμματα (2004)
-Σας πονάω. Αν ήταν στα χέρια μου θα σας ξαναδημιουργούσα. -Εσύ; Πώς είναι δυνατόν να φτιάξεις εσύ αυτούς που σ΄ έφτιαξαν; Ο θεός εδώ γίνεται μπαρούτι: -Μ΄ έφτιαξαν; Για ξαναπέστε το αυτό. Με τι μ΄ έφτιαξαν; -Με μπογιές. Εσύ με τι μας έφτιαξες; -Με το λόγο. "Είπα και εγένετο". -Ας μένει. Ξέρουμε με τι βάφονται τα αυγά. Αν είναι όμως έτσι όπως το λες, πώς γίνεται ένας ολοκάθαρος θεϊκός λόγος να βγάζει τόσο βρώμικα πλάσματα; Εμείς, εμείς σε φτιάξαμε, καλέ μου θεούλη, γιατί δεν αντέχαμε να κουβαλάμε μόνοι τα αίσχη μας. Το παρόν βιβλίο περιλαμβάνει επίσης ανέκδοτο υλικό...
Αυτός ήταν ο Δεκέμβρης
Συλλογικό έργο
Φιλίστωρ (2004)
Δύο Ελλάδες στάθηκαν αντιμέτωπες τον Δεκέμβρη του 1944. Η μια που ζητούσε την ελευθερία και η άλλη που ήθελε τη συναλλαγή με τον εχθρό. Η μια πολεμούσε και η άλλη επρόδινε. Ο Δεκέμβρης ήταν η πιο αποφασιστική σύγκρουση ανάμεσα στις δυο αυτές Ελλάδες. Θα κρινόταν αν θα κυβερνούσαν τον λαό ανάξιοι και προδότες ή θα αφηνόταν να ρυθμίσει μόνος του τα εσωτερικά του. Εκείνο που τελικά έγινε τον Δεκέμβρη ήταν μια ελεεινή σκευωρία των δυνάμεων της φασιστικής και δοσιλογικής Ελλάδας, που μαζί με τα όπλα του Τσώρτσιλ, θέλησαν ν' αποκεφαλίσουν την Ελλάδα της ηρωικής Αντίστασης. Στην ε...
Συννεφιάζει
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Ελληνικά Γράμματα (2007)
Καλά κουμάσια και του λόγου τους -τα σύννεφα θέλω να πω. Σου κάνουνε τ' ανήξερα περιστεράκια (σου παρασταίνουνε το πούπουλο) και μέσα τους έχουνε κρυμμένο το πικρό κεντρί. Αμ αυτά ήτανε -ποια άλλα;- αυτά ήτανε που φέρανε όλο το κακό. Πηγαίνανε πάν' απ' το βάλτο σαν τα φουσκωμένα βουβάλια, ξερνοβολούσαν, και κατόπιν γυρνούσανε ξεθυμασμένα και λέγανε κατά τον αέρα: "Έλα, τώρα έχεις το ελεύθερο να μας πάρεις".
Οι κερασιές θ' ανθίσουν και φέτος
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Ελληνικά Γράμματα (2007)
"Τον Απρίλη του '40 ένα γράμμα ήρθε να με βρει... αποστολέα δεν είχε... Ήταν γραμμένο με απόγνωση -ένα χέρι που υψώνεται απ' το νερό ζητώντας βοήθεια... Με παρακαλούσε να σώσω όλα τα σαν και κείνην πλάσματα που χάσανε τον ελπίδα τους, να ρίξω λίγο φως στο δρόμο που πήραν ολομόναχα... Την αντάμωσα το άλλο πρωί. Ήταν ένα πουλί με λερωμένα φτερά, που με περίμενε να σπάσω τα κάγκελα του κλουβιού του. Την έλεγαν Φούγια...".
Οδός Αβύσσου αριθμός 0
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Ελληνικά Γράμματα (2007)
[...] Η φρίκη της Μακρόνησος δε χωράει σε βιβλία. Διαβάζεται μόνο μες στα μάτια των τρελών της. Μόνο τ' αυτιά του Λαυρίου πρόφτασαν ν' αρπάξουν κάτι ξεφτίδια απ' τις φωνές... Στην αρχή, γιατί αργότερα ράγισαν κι αυτά και δεν άκουαν πια τίποτα. Κι έτσι απόμειναν μόνο οι σκύλοι -με το προφητικό τους ένστικτο- να σκορπούν απ' τους καρβουνοσωρούς τις οιμωγές τους, σαν μαύρους οιωνούς που έβγαιναν απ' τα σπλάχνα τους προαιώνιου ζώου. [...]
Ένα παιδί μετράει τ΄άστρα
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Ελληνικά Γράμματα (2008)
Πήχτωσε το βράδυ. Λιγόστεψε κι ο αχός απ' τα κυπαρίσσια. Ανάψανε οι λαμπάδες τ' ουρανού. Όλα ήταν γάλα, γάλα, λουλάκι και σπίθες. Το ποτάμι μουρμούριζε μες στον ύπνο του κρυφά παραμιλητά. Το παιδί κείνο το βράδυ δεν κοιμήθηκε, ολόκληρο το βράδυ. Έγραφε το πιο πικρό, το πιο μεγάλο του παραμύθι. Την αυγή ξεκίνησε. Ήταν παρηγορημένο. Είχε καταφέρει όλη τη νύχτα να μετρήσει τ' αστρα. Να τα μετρήσει όλα, σιγά-σιγά, ένα-ένα... Όλα. Και τα βρήκε σωστά.
Οδός Αβύσσου αριθμός 0
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Alter - Ego ΜΜΕ. Α.Ε. (2008)
Στη Μακρόνησο του Εμφυλίου Πολέμου, κυριαρχεί η ωμή βία, ο τρόμος, η απελπισία. Στον αριθμό Μηδέν της οδού Αβύσσου δεν κατοικούν μόνον οι "δήμιοι" και τα θύματά τους· μέλη της παράλογης αυτής κοινωνίας είναι και ο ασυμβίβαστος ιδεολόγος, και ο απατεωνίσκος, και ο περιθωριακός που βρέθηκε εκεί για τις μικροαπάτες του και προσποιείται τον βασανιστή, και ο ψευτοδιανοούμενος "ανανήψας" αριστερός που απαγγέλλει φλογερά ποιήματα στους πρώην συντρόφους του... Η "Οδός Αβύσσου αριθμός 0" του Μενέλαου Λουντέμη, ο οποίος εξορίστηκε και ο ίδιος στη Μακρόνησο, κυκλοφόρησε το 1962· π...
Ανθολογία ελληνικού διηγήματος του 20ού αιώνα
Συλλογικό έργο
Εκδόσεις Καστανιώτη (2009)
Μια ανθολογία ελληνικού διηγήματος του εικοστού αιώνα είναι, εκ των πραγμάτων, ένα εγχείρημα συνολικού χαρακτήρα. Οφείλει να αποτυπώνει μέσα από κατασταλαγμένες μορφές τόσο τις περιπέτειες της γραφής όσο και της γλώσσας αλλά και της χώρας που ανέδειξε τους επιλεγμένους διηγηματογράφους. Όσο απαραίτητοι είναι σε μια ανθολογία οι δημιουργοί-αγκωνάρια, οι δημιουργοί που σ’ αυτούς αναφερόμαστε αυθόρμητα, σχεδόν χωρίς σκέψη, άλλο τόσο ενδυναμώνουν την ανθολογία αυτή οι δημιουργοί ήσσονος σημασίας. Οι συγγραφείς δηλαδή που αποτυπώνουν «στιγμές» και «εικόνες» ταπεινές και φαινομεν...
Συννεφιάζει
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Alter - Ego ΜΜΕ. Α.Ε. (2010)
1923. Ένα ορφανό αγόρι, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, θα βρεθεί προσφυγόπουλο στο Βερτεκόπι, στη Δυτική Μακεδονία· εκεί, θα βρει απάγκιο στη φιλία του με τον μικρό Σουκρή, που ως μουσουλμάνος θα αναγκαστεί να ακολουθήσει την αντίστροφη διαδρομή -αν και η ζωή έχει άλλα, σκληρότερα σχέδια για τη μοίρα του. Η περιπλάνηση του μικρού ήρωα σε πόλεις και χωριά της Βόρειας Ελλάδας, στην προσπάθειά του να επιβιώσει, θα τον φέρουν αντιμέτωπο με τις αντοχές του, θα του δείξουν τη σκληρότητα της ζωής, χωρίς ωστόσο θα πλήξουν την αγνή του ευαισθησία που επίμονα αναζητά τον τόπο όπου...
Ένα παιδί μετράει τ' άστρα
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Alter - Ego ΜΜΕ. Α.Ε. (2010)
Ο μικρός ήρωας του μυθιστορήματος "Συννεφιάζει", το ορφανό αγόρι, στο "Ένα παιδί μετράει τ' άστρα" αποκτάει όνομα, γίνεται ο Μέλιος, που "πιάνει φιλία με τα βιβλία" για να μάθει όσα του κρύβουν οι μεγάλοι. Με ακούραστο πείσμα, με πάθος και με ελπίδα, τραβάει ολομόναχος για τη μεγάλη πολιτεία, το μεγάλο σχολειό. Στα δύσκολα βήματά του, συναντά καλούς φίλους, αλλά και σκληρούς ανθρώπους. Και παλεύει να φτάσει ψηλά στ' άστρα. Γνωρίζει την προδοσία και τη φιλία, το μίσος και την τρυφερότητα, δοκιμάζεται και αδικείται, αγαπά και αγαπιέται, υποστηρίζει με πάθος την ειλικρίνεια...
Αγέλαστη άνοιξη
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Alter - Ego ΜΜΕ. Α.Ε. (2010)
Ο Μέλιος Καδράς δεν είναι πια παιδί ούτε μετράει τ' άστρα... Έχει πλέον αποβληθεί από όλα τα γυμνάσια της χώρας, επειδή πολύ αγάπησε ή, επισήμως, για "τας ερωτικάς επιστολάς" του. Περιπλανιέται, λοιπόν, για άλλη μια φορά στην επαρχία της Βόρειας Ελλάδας· γνωρίζει μικρασιάτες πρόσφυγες, ξεχασμένους σε ξερά και άνυδρα χωριά, γύφτους πονηρούς μα φιλοσοφημένους, αγρότες και κτηνοτρόφους φτωχούς κι αγράμματους. Συναντά και πάλι, την αδικία αλλά και την καλοσύνη. Θα καταφέρει ωστόσο να γίνει δάσκαλος σε ένα ορεινό χωριό και να βοηθήσει με όλες του τις δυνάμεις τους ανθρώπους π...
Τα πλοία δεν άραξαν
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Alter - Ego ΜΜΕ. Α.Ε. (2010)
Στο βιβλίο "Τα πλοία δεν άραξαν", που του χάρισε το Μέγα Κρατικό Βραβείο Πεζογραφίας το 1938, ο Λουντέμης περιπλανιέται στα πεζοδρόμια και στα καταγώγια της αστικής ζωής, τρυπώνει στις πολύβουες φλέβες της, ψάχνει στον πιο μολυσμένο βούρκο. Συναντά ανθρώπους περιθωριακούς, κολασμένους και, κάποτε, αυτοκαταστροφικούς. Καλοαναθρεμμένα κορίτσια που καταλήγουν σε φτηνά πορνεία, με το όνομα αλλαγμένο, μα με τις μνήμες ζωντανές· άντρες φτωχοί και λησμονημένοι απ' όλους· γυναίκες της υψηλής κοινωνίας με ανικανοποίητους πόθους. Άνθρωποι τυραννισμένοι, που ωστόσο μέσα τους σιγοκα...
Καληνύχτα, ζωή
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Alter - Ego ΜΜΕ. Α.Ε. (2010)
"Άμα τον πόνο σου τον μοιράζεσαι μ' άλλους" -λένε- "λιγοστεύει". Μπορεί. Την πείνα σου όμως μ' όσους και να τη μοιραστείς, δε θα χορτάσεις. Τα πάρκα ήταν γιομάτα νηστικούς. [...] Μα τι έτρεξε και γέμισ' ο κόσμος νηστικούς; Η κρίσις, λένε. "Ένεκα η κρίσις, κύριε..." Μα τι ήταν η "κρίσις"; Αρρώστια; Κι αν ήταν έτσι, γιατί δεν κολλούσαν όλοι; Ο ήρωας εγκαταλείπει την Αθήνα, στην οποία ζει μέρες απόγνωσης και ανέχειας, και ταξιδεύει στην Αιδηψό, με την ελπίδα να βρει εκεί καλύτερη τύχη. Στη λουτρόπολη με την έντονη τουριστική ανάπτυξη, θα αντιμετωπίσει αρχικά την απελπι...