Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
Kriarás Emmanouíl
Ο Εμμανουήλ Κριαράς (1906-2014) γεννήθηκε στον Πειραιά, με καταγωγή από την Κρήτη. Τελείωσε το γυμνάσιο στα Χανιά το 1924. Σπούδασε φιλολογία (Πανεπιστήμιο Αθηνών, 1924-29), βυζαντινή φιλολογία, νεοελληνική φιλολογία και συγκριτική γραμματολογία (Πανεπιστήμιο Μονάχου, 1930 και Πανεπιστήμιο Παρισιού, 1938-39 και 1945-48). Αναγορεύτηκε διδάκτορας το 1938. Επιστημονικός συνεργάτης του Μεσαιωνικού Αρχείου της Ακαδημίας Αθηνών (1930-39) και στη συνέχεια διευθυντής του (1939-50). Στη διάρκεια της Κατοχής έλαβε μέρος στην αντίσταση και κρατήθηκε στο Χαϊδάρι επί μήνες έως τον Σεπτέμβριο του 1944. Το 1950 διορίστηκε τακτικός καθηγητής μεσαιωνικής ελληνικής φιλολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Διετέλεσε κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής, μεταξύ 1954-55. Απολύθηκε από τη θέση του από τη Χούντα (1968). Καλλιέργησε τη μεσαιωνική και τη νεοελληνική φιλολογία και γλώσσα και αγωνίστηκε για την επικράτηση της δημοτικής. Διετέλεσε: πρόεδρος εικοσαμελούς επιτροπής που μεταγλώττισε τους δικαστικούς κώδικες· πρόεδρος επιτροπής που πρότεινε το είδος μονοτονικού που εφαρμόζεται. Συνέθεσε το "Λεξικό της μεσαιωνικής ελληνικής δημώδους γραμματείας 1100-1669" (14 τόμοι) και το "Λεξικό της δημοτικής". Δημοσίευσε μελέτες για τη μεσαιωνική και νέα ελληνική γλώσσα και φιλολογία. Ανάμεσα στα περισσότερα από 1.000 άρθρα και 60 βιβλία που εξέδωσε αυτοτελώς ο Εμμ. Κριαράς, ξεχωρίζουν οι μονογραφίες του για τον Ψυχάρη, το Σολωμό και τον Παλαμά, οι εκδόσεις παλαιότερων κειμένων της νεοελληνικής γραμματείας ("Πανώριας" του Χορτάτση, των θεατρικών του Πέτρου Κατσαΐτη, κ.ά), οι μελέτες του για το δημοτικισμό και η αλληλογραφία του. Τιμήθηκε με διεθνή βραβεία, μεταξύ των οποίων το Herderpreis και το βραβείο της Association des Etudes Grecques για το Μεσαιωνικό Λεξικό του. Επίσης, του απενεμήθηκαν τέσσερα ελληνικά παράσημα (το τελευταίο: Ταξιάρχης τάγματος τιμής) και ανακηρύχθηκε ιππότης της Λεγεώνας της τιμής στη Γαλλία και Commendatore in merito στην Ιταλία. Πέθανε από ανακοπή καρδιάς, στο σπίτι του στη Θεσσαλονίκη, το βράδυ της 22ης Αυγούστου 2014, σε ηλικία 108 ετών.
Συμβολή Β΄
Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
Μουσείο Μπενάκη (2010)
[...] Πριν από πέντε χρόνια παρουσίασα ως δεύτερο τμήμα του βιβλίου μου "Ανιχνεύσεις" μια πρώτη "Συμβολή στο Χρονολόγιο του δημοτικισμού". Με το σημερινό μου δημοσίευμα παρουσιάζω μια δεύτερη "Συμβολή" στο θέμα, ως φυσική συνέχεια του δημοσιεύματος εκείνου. Υπογραμμίζω και πάλι ότι καταρτίζω Χρονολόγιο μόνο δημοτικιστικών δημοσιευμάτων και συναφών με το κίνημα γεγονότων· όχι του όλου γλωσσικού ζητήματος. Η θεωρητική ανακίνηση του γλωσσικού ζητήματος στον τόπο μας παρατηρείται βέβαια μέσα στον προχωρημένο δέκατο όγδοο αιώνα. Όμως έκρινα αναγκαίο να σημειωθούν στο Χρονολόγ...
Πρόσωπα και θέματα από την ιστορία του δημοτικισμού
Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
Εκδόσεις Καστανιώτη (1986)
Πρόσφατα γράμματά μου σε πρόσωπα και ιδρύματα
Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη (2013)
Αντλώντας από το πλούσιο επιστολικό αρχείο του Καθηγητή Εμμανουήλ Κριαρά, στο παρόν έργο δημοσιεύονται 185 επιστολές του των ετών 2001-2011 προς πρόσωπα και ιδρύματα. Μια σημαντική έκδοση που αποτυπώνει την ασίγαστη δράση και τη διαρκή παρουσία στο πνευματικό γίγνεσθαι ενός κορυφαίου Έλληνα διανοούμενου.
Πραγματώσεις και όνειρα
Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
Ιανός (2001)
Ο τόμος περιλαμβάνει κείμενα του Εμμανουήλ Κριαρά, δημοσιευμένα και αδημοσίευτα που σχετίζονται με αναμνήσεις και βιώματά του κυρίως από την επιστημονική του δραστηριότητα. Ο συγγραφέας αναφέρεται στα μαθητικά και φοιτητικά του χρόνια, καθώς και στην κατόπιν επιστημονική του δραστηριότητα. Σκιαγραφεί δασκάλους και συναδέλφους του. Εκθέτει γεγονότα που συνδέονται άμεσα με τη ζωή και τη δράση του. Παρέχει εικόνες από την εποχή του πολέμου του '40 και τα επακόλουθά του. Κάνει εκτενή λόγο για το Λεξικό του της μεσαιωνικής ελληνικής δημώδους γραμματείας, καθώς και το άλλο: της δ...
Οι άνθρωποί μου
Συλλογικό έργο
Ποταμός (2010)
"Πάντα αναρωτιόμουν για τις ζωές των ανθρώπων που έβλεπα. Ωραία, τέλειωσε ο χτίστης το ρετιρέ, σε τι σπίτι γυρνάει; Πώς αγκαλιάζει ο "μπάτσος" και πώς ο κρατούμενός του; Η καλόγρια τι όνειρα βλέπει το βράδυ; Κάποια στιγμή άρχισα να ξεστρατίζω και να αναζητώ νέες εικόνες. Το πάθος της παρατήρησης έγινε σιγά σιγά επάγγελμα. Θυμάμαι με πόση έκπληξη έζησα το 1989 την εξέγερση στο Κόσσοβο. Με είχαν στείλει από την "Πρώτη" με κομμουνιστικές οδηγίες. Να γράψω πόσο καλοί είναι οι μεν και πόσο κακοί είναι οι δε. Και εγώ έγραφα ότι δεν βλέπω κανένα καλό. Το ένα χωριό το έκαιγαν ο...
Ο Ψυχάρης και η εποχή του
Συλλογικό έργο
Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών. Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη (2005)
Ο παρών τόμος περιλαμβάνει τις ανακοινώσεις της ΙΑ΄ επιστημονικής συνάντησης του τομέα Μεσαιωνικών και Νέων Ελληνικών Σπουδών που πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 2004 στη Θεσσαλονίκη και ήταν αφιερωμένη στον Ψυχάρη με την αφορμή της επετείου των 150 χρόνων από τη γέννηση και των 75 από τον θάνατό του. [...] Η εξαιρετικά συνοπτική παρουσίαση των ανακοινώσεων σε καμιά περίπτωση δεν εξαντλεί τον πλούτο και τις αποχρώσεις που περιλαμβάνει καθεμιά από αυτές. [...] (από το προλογικό σημείωμα της επιμελήτριας του τόμου) Περιέχονται οι εισηγήσεις: - Εμμανουήλ Κριαράς,...
Ο Ψυχάρης από γράμματά του
Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη (2012)
Ένα σημαντικό έργο, καρπός πολυετούς έρευνας, του Ακαδημαϊκού Εμμανουήλ Κριαρά για τον κορυφαίο δημοτικιστή διανοούμενο και λογοτέχνη Γιάννη Ψυχάρη. Μέσα από χαρακτηριστικά αποσπάσματα της αλληλογραφίας του Ψυχάρη με Έλληνες και ξένους λόγιους, καθώς και ενδιαφέροντων βιογραφικών και αυτοβιογραφικών στοιχείων, ο αναγνώστης θα έχει την ευκαιρία να μελετήσει τις απόψεις του Ψυχάρη για την κατάσταση στην Ελλάδα προς το τέλος του 19ου αιώνα, τη στάση του απέναντι στα λογοτεχνικά και κοινωνικά κινήματα της εποχής, την τακτική του στο γλωσσικό ζήτημα, αλλά και να γνωρίσει καλύτερ...
Ο υπουργός παιδείας Αντώνης Τρίτσης και η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στο γυμνάσιο
Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
University Studio Press (2010)
Ο Νικόλαος Γ. Πολίτης και το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας
Συλλογικό έργο
Ακαδημία Αθηνών (2012)
[set δύο τόμων] Πρακτικά συνεδρίου με θέμα τον Νικόλαο Γ. Πολίτη και το Κέντρο Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών. Ο Ν. Γ. Πολίτης (1852-1921) υπήρξε ο ιδρυτής του Λαογραφικού Αρχείου (1918, σήμερα Κέντρο Λαογραφίας). Στα 44 κείμενα των δύο τόμων των πρακτικών οι συγγραφείς των οποίων είναι ειδικοί επιστήμονες, ερευνητές και πανεπιστημιακοί εξετάζεται η επιστημονική σκέψη, η κοινωνική και πολιτική δράση του Ν. Γ. Πολίτη που τον οδήγησε σε ώριμη ηλικία στη ίδρυση του Λαογραφικού Αρχείου με στόχο την συστηματική συλλογή και επιστημονική μελέτη της λαογραφικής ύλης. Περιεχό...
Νέο ελληνικό λεξικό της σύγχρονης δημοτικής γλώσσας
Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
Εκδοτική Αθηνών (1995)
Πρόκειται για ένα πλήρες, υπεύθυνο και εκσυγχρονισμένο λεξικό της δημοτικής γλώσσας. Στο έργο αυτό προβάλλεται ο λεξιλογικός πλούτος της σύγχρονης ελληνικής γλώσσας, γεγονός που το καθιστά απαραίτητο για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, αλλά και για το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό. Για κάθε λέξη αναφέρονται οι ερμηνείες της με πλήθος παραδειγμάτων των χρήσεών της, η ετυμολογία της, τα συνώνυμα, τα αντίθετα και τα παράγωγά της.[...]
Νέες επιστολές και έγγραφα των ετών 1924-2010
Κριαράς Εμμανουήλ 1906-2014
Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη (2012)
Επιστολές Ελλήνων και ξένων λογίων καθώς και έγγραφα φορέων (ιδρυμάτων, εταιρειών, συλλόγων, κ.λπ.), μέρος της αλληλογραφίας του Καθηγητή Εμμανουήλ Κριαρά, που καλύπτουν χρονικά το διάστημα 1924-2010. Ένα σημαντικό ιστορικό τεκμήριο, στο σταυροδρόμι του δημόσιου και ιδιωτικού βίου, με ιδιαίτερη αξία για τη νεοελληνική Γραμματεία. Μια αποκαλυπτική μαρτυρία που φωτίζει την πολυσχιδή παρουσία και την ευδόκιμη διαδρομή του διακεκριμένου διανοούμενου.
Νέα γράμματα Ψυχάρη προς Νικόλαο Γ. Πολίτη
Ψυχάρης Γιάννης Ν. 1854-1929
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας (2004)
[...]Τα δημοσιευμένα αυτά γράμματα απλώνονταν στα χρόνια 1884-1915. Η εκδιδόμενη σήμερα σειρά αναφέρεται στα χρόνια 1883-1905. Το δημοσιευμένο στο τέλος της δεύτερης σειράς αχρονολόγητο επισκεπτήριο του Ψυχάρη στην κυρία Πολίτη το χρονολογώ στα 1925. Τότε ο Ψυχάρης βρισκόταν στην Αθήνα. Στη δεύτερη σειρά καταλέγοναι και δύο γράμματα αχρονολόγητα, που πιθανώς θα πρέπει να τοποθετηθούν πριν από το 1915. Με την αποκάλυψη των νέων γραμμάτων έχομε στη διάθεσή μας και το πρώτο γράμμα του Ψυχάρη στο Νικόλαο Πολίτη, γαλλικά γραμμένο, με το οποίο εγκαινιάζονται οι σχέσεις τους.[......
Μαρτυρίες φοιτητικών χρόνων
Συλλογικό έργο
Futura (2007)
Η συμπλήρωση των 75 χρόνων από την ίδρυση του Ελληνικού Ιδρύματος υπήρξε η αφορμή για να ανατρέξουμε στην ιστορία του και να αρχίσουμε να την καταγράφουμε χρησιμοποιώντας σαν πρώτη ύλη τις ζωντανές αφηγήσεις των ανθρώπων που είχαν ζήσει και είχαν "γράψει" ο καθένας την ιστορία, χρησιμοποιώντας την προσωπική του πένα. [...] Ελευθερία Φίλη