Άγρας Τέλλος 1899-1944
Ágras Téllos
Τέλλος Άγρας (1899 - 1944). Ο Τέλλος Άγρας (καλλιτεχνικό ψευδώνυμο του Ευάγγελου Ιωάννου) γεννήθηκε στην Καλαμπάκα, γιος του σχολάρχη Γεωργίου Ιωάννου και της Ειρήνης Βλάχου. Είχε ένα μικρότερο αδερφό το Χρήστο. Το 1899 η οικογένειά του ήρθε στην Αθήνα και το 1906 μετακόμισε στο Λαύριο, όπου ο ποιητής τέλειωσε το Δημοτικό και το Ελληνικό Σχολείο. Το 1907 έγινε συνδρομητής στη Διάπλαση των Παίδων, όπου πρωτοεμφανίστηκε σε ηλικία έντεκα μόλις ετών, στη στήλη της αλληλογραφίας. Τον ίδιο χρόνο πραγματοποίησε και τα δυο μοναδικά ταξίδια της ζωής του, ένα στην Κάρυστο και ένα στη Χαλκίδα. Από το 1911 άρχισε να γράφει τακτικά στη στήλη συνεργασίας συνδρομητών της Διάπλασης με το ψευδώνυμο Τέλλος Άγρας. Η πρώτη του ποιητική δημοσίευση ήταν ο Βράχος. Το 1912 γράφτηκε στο Γυμνάσιο στην Αθήνα, μένοντας στο σπίτι της αδερφής της μητέρας του Αριστέας Βλάχου ως το 1925 που η οικογένειά του μετακόμισε στην Αθήνα. Μετά το θάνατο της θείας του ο Άγρας κράτησε το μικρό σπίτι της ως ερημητήριο. Η συνεργασία του με τη Διάπλαση των Παίδων συνεχίστηκε συστηματικά και ο συνολικός όγκος των νεανικών δημοσιευμάτων του υπήρξε πολύ μεγάλος. Το 1914 ο Ξενόπουλος σχεδίαζε να κάνει τον Άγρα τακτικό συνεργάτη του περιοδικού, τα σχέδιά του αναβλήθηκαν όμως με το ξέσπασμα του πρώτου παγκοσμίου πολέμου (πραγματοποιήθηκαν τελικά το 1916). Το 1916 τέλειωσε το Γυμνάσιο και γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών (αποφοίτησε το 1923). Η πρώτη επίσημη παρουσία του στις στήλες της Διάπλασης σημειώθηκε το Μάη του ίδιου χρόνου με το πεζογράφημα Αποχαιρετισμός. Ακολούθησαν συνεργασίες του με τα περιοδικά Λύρα, Βωμός, Νέοι κ.α. Το 1918 βραβεύτηκε στο Σεβαστοπούλειο διαγωνισμό και στο διαγωνισμό διηγήματος του περιοδικού του Λονδίνου Εσπερία. Το 1921 έδωσε διάλεξη για τον Καβάφη στην αίθουσα του Ελληνικού Ωδείου και εξέδωσε τη μετάφραση των Στροφών του Jean Moreas, ενώ το 1926 πραγματοποίησε και δεύτερη έκδοση μεταφράσεων από το έργο του Moreas με μια μελέτη για την ποίηση του γαλλόφωνου έλληνα ποιητή και μια για τη λογοτεχνική μετάφραση. Από το 1924 εργάστηκε στο Υπουργείο Γεωργίας και το 1927 διορίστηκε στην Εθνική Βιβλιοθήκη, όπου παρέμεινε ως το θάνατό του. Έγραφε στη Νέα Εστία από τον πρώτο χρόνο κυκλοφορίας της και έγινε γρήγορα αρχισυντάκτης της (παραιτήθηκε από την αρχισυνταξία το 1932 και το 1936 ανέλαβε τη στήλη της αλληλογραφίας), ενώ δημοσίευσε επίσης κείμενά του στα Γράμματα, τη Νέα Ζωή, την Αλεξανδρινή Τέχνη (και τα τρία περιοδικά της Αλεξάνδρειας), το Δελτίο του Εκπαιδευτικού Ομίλου και σε πολλά άλλα έντυπα. Το 1928 έγινε συνεργάτης της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας του Πυρσού. Το 1934 κυκλοφόρησε η πρώτη συλλογή ποιημάτων του, με τίτλο Τα βουκολικά και τα εγκώμια. Ακολούθησε (1939) η δεύτερη συλλογή του με τίτλο Καθημερινές (1923-1930), που τιμήθηκε το 1940 με το Κρατικό Βραβείο ενώ τα Τριαντάφυλλα μιανής ημέρας (1929-1944) εκδόθηκαν μόλις το 1966. Το 1938 πέθανε ο πατέρας του και ο Άγρας μετακόμισε με τη μητέρα του στην οδό Αγαθουπόλεως, όπου παρέμεινε ως το τέλος της ζωής του. Οι κακουχίες της γερμανικής κατοχής αποδυνάμωσαν περισσότερο την ήδη ευαίσθητη κατάσταση της υγείας του. Τη μέρα της Απελευθέρωσης χτυπήθηκε από μια αδέσποτη σφαίρα στον αστράγαλο. Μεταφέρθηκε στον Ευαγγελισμό όπου πέθανε το Νοέμβρη του 1944. Ο Τέλλος Άγρας τοποθετείται στους έλληνες ποιητές του μεσοπολέμου, τους λεγόμενους νεορομαντικούς ή παρακμιακούς (Καρυωτάκης, Κλέων Παράσχος, Ναπολέων Λαπαθιώτης, Κώστας Ουράνης κ.α.). Το ποιητικό του έργο είναι αποτέλεσμα δημιουργικής αφομοίωσης του πνεύματος του γαλλικού συμβολισμού και αισθητισμού ( Moreas, Laforgue, Verlain, Mallarme, Baudelaire κ.α.) αλλά και της ελληνικής ποιητικής παράδοσης από το δημοτικό τραγούδι ως τον Ιωάννη Πολέμη, τον Κωστή Παλαμά, το Μιλτιάδη Μαλακάση και τον Κωνσταντίνο Καβάφη. Κινήθηκε στα πλαίσια της εσωτερικότητας, της μελαγχολίας, της νοσηρότητας και της απαισιοδοξίας των συγχρόνων του, υιοθέτησε την ειδυλλιακή ενατένιση του παρελθόντος, ωστόσο παράλληλα χάρη στη βαθιά πνευματική του καλλιέργεια αρνήθηκε να παραδοθεί στην απελπισία και αγωνίστηκε να κρατηθεί από την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο. Πρέπει τέλος να σημειωθεί η αξία του κριτικού του έργου που χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη οξυδέρκεια, ευαισθησία, βαθιά γνώση της φιλοσοφίας και επαρκή ενημέρωση για τις σύγχρονές του ευρωπαϊκές θεωρίες της λογοτεχνίας και τον τοποθετεί στην πρωτοπορία της νεοελληνικής κριτικής σκέψης. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Τέλλου Άγρα βλ. Ζήρας Αλέξης, «Άγρας Τέλλος», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 1. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1983 και Στασινοπούλου Μαρία, «Χρονολόγιο Τέλλου Άγρα», Διαβάζω 104, 17/10/1984, σ.14-21. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
Ομόπλουν πλοίον
Συλλογικό έργο
Γνώση (1990)
Στο βιβλίο τούτο, είδος προδρόμου της φιλολογικής έκδοσης των "Διηγημάτων" και των "Ταξιδιωτικών" του Μωραϊτίδη από τους εκδοτικούς οίκους "Γνώση" και "Στιγμή"¨, αναδημοσιεύονται πέντε κείμενα για τη ζωή και το έργο του αποκαλούμενου συνήθως "άλλου Αλέξανδρου". [...] Περιέχονται τα κείμενα: - Τέλλος Άγρας, "Τα διηγήματα του Μωραϊτίδη" - Κωστής Παλαμάς, "Λόγος περί του έργου του Α. Μωραϊτίδου" - Παύλος Νιρβάνας, "Ο μοναχός Ανδρόνικος" - Κώστας Στεργιόπουλος, "Η περίπτωση του Αλέξανδρου Μωραϊτίδη" - Ν. Γ. Πεντζίκης, "Περί Αλέξανδρου Μωραϊτίδη"
Η χαμηλή φωνή
Συλλογικό έργο
Νεφέλη (1990)
Η ανθολογία που ακολουθεί, με ανθολόγο τον ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη, ανήκει σε μια ασυνήθιστη κατηγορία. Έχει τη μεγαλύτερη δυνατή ομοιογένεια. Περιλαμβάνει αποκλειστικά ελάσσονες ποιητές και μόνο με τα λυρικά τους ποιήματα. Οι δύο αυτοί αποκλεισμοί αφήνουν ελεύθερο το πεδίο για να φανεί η ανάπτυξη μιας ποίησης χαμηλόφωνης, που δεν μπορεί να κατηγορηθεί για μετριότητα και από την οποία δεν απουσιάζει το πάθος και η ένταση. Εξ' άλλου λυρικά ποιήματα έγραψαν και οι μείζονες ποιητές και στο έργο τους συχνά συναντάμε λυρικούς τόνους. Κάποτε μάλιστα ολόκληρο το έργο ποιητών μεί...
Για τον Σκαρίμπα
Συλλογικό έργο
Αιγαίον (1994)
[...] Στο ανθολόγιο της παρούσας έκδοσης περιλαμβάνονται κείμενα κριτικής, κυρίως αποσπάσματα βιβλιοκρισιών, άλλα και άρθρων γενικότερου ενδιαφέροντος, από την πρώτη εμφάνιση του Σκαρίμπα μέχρι σήμερα. Τα κριτήρια της ανθολόγησης δεν είναι προσωποκεντρικά. Στόχος υπήρξε να εκπροσωπηθεί η πολυφωνία που χαρακτηρίζει την αντιμετώπιση του έργου του συγγραφέα και να συμπεριληφθούν όσα κείμενα θίγουν ή θέτουν θεωρητικά προβλήματα σε σχέση με το έργο του. Επίσης, έγινε προσπάθεια να τηρηθεί, κατά το δυνατόν, κάποια ισορροπία όσον αφορά το γεωγραφικό στίγμα της κριτικής, άλλα και,...
Μνήμη του Ηλία Βενέζη
Συλλογικό έργο
Ευθύνη (1999)
Η παρουσία του Ηλία Βενέζη στα νεοελληνικά γράμματα εκφράζει με τρόπο ανεπανάληπτο μια δραματική περίοδο της Ιστορίας του Έθνους μας. Συγχρόνως όμως, αποτελεί μια βεβαίωση της ενότητας του Ελληνισμού με καρδιά του το Αιγαίο πέλαγος. Ανατολίτης, αιγαιοπελαγίτης, Έλληνας, συναίρεσε μέσα στο έργο του την τέχνη ως μεράκι κι ως υπαρξιακή λειτουργία με την κατάθεση μιας μαρτυρίας που σώζει την ιστορία ζωντανότερη από οποιοδήποτε ιστορικό βιβλίο. Ένας από τους πιο εκλεκτούς, λαοφιλείς συγγραφείς της περίφημης Γενιάς του '30, έφερνε μέσα στις φλέβες του το αίμα του παραμυθιού. Α...
Νυχτερινή φαντασία
Verlaine Paul 1844-1896
Ποταμός (2003)
Στο λιγοσέλιδο αυτό βιβλίο συγκεντρώνονται οι μεταφράσεις που ο Τέλλος Άγρας (1899-1944), ο Κ.Γ. Καρυωτάκης (1896-1928), ο Μιλτιάδης Μαλακάσης (1869-1943), ο Κωστής Παλαμάς (1859-1943), ο Τ. Κ. Παπατσώνης (1895-1976) και ο Λάμπρος Πορφύρας (1879-1932), ανάμεσα στα 1901 και στα 1949, έκαμαν σε ποιήματα εκείνου που, στον καιρό του, είχε ανακηρυχθεί "πρίγκηπας των ποιητών" και σήμερα δίκαια αναγνωρίζεται σαν μια από τις πιο μουσικές και υποβλητικές φωνές του συμβολισμού - του Παύλου Βερλαίν (1844-1896). Η πρόθεση διπλή. Να συσταθεί ξανά, ψηφίδα ψηφίδα, από τους καλύτερους τεχ...
Ποιητές του μεσοπολέμου
Συλλογικό έργο
Εκδόσεις Καστανιώτη (2004)
Η ποίηση της λεγόμενης νεορομαντικής και νεοσυμβολιστικής σχολής, αυτός ο χαμηλόφωνος μουσικός θρήνος, ο γεμάτος ευγένεια και αβρή μελαγχολία, εξακολουθεί να συγκινεί μέχρι σήμερα. Οι λόγοι είναι προφανείς: εκεί που λείπουν τα μεγάλα ποιητικά οράματα περισσεύει ο ανθρώπινος πόνος· κι ακόμα η αίσθηση της φθοράς και του θανάτου, το κλίμα της παρακμής, η δημιουργία μιας υποβλητικής ατμόσφαιρας, ένα παιχνίδι ίσκιων και ψιθύρων. Μια "ποίηση σιωπής", όπως τη χαρακτήρισαν εύστοχα που περιορίζεται να εκφράζει μέσα από τους μουσικούς της τόνους "πλήξη πολλή, μια στάλα ελπίδα, μια σ...
Παιδιά του κόσμου
Συλλογικό έργο
Επίλογος (2005)
Όταν στα 1962 έκανα προσκαλεσμένος γι' αρκετό καιρό το πρώτο μου ταξίδι στην Κίνα, είχα την ευκαιρία να βρίσκομαι σε πάμφτωχα χωριά, σ' επαρχίες μακρινές μέσα σε οικογένειες με παιδιά πολλά. Οι δυσκολίες κι οι στερήσεις της τραχιάς ζωής ήταν ολοφάνερες στους χωρικούς που δέχονταν την ομάδα των ξένων. Όμως αυτοί, σαν να είχαν όλα τ' αγαθά που επιθυμούσαν, μας μιλούσαν με τρυφερότητα και μας έδειχναν τα γελούμενα λιγόχρονα παιδιά. Αυτά, φτωχικά ντυμένα κι όλα ίδια -όπως κι οι μεγάλο τότε-, μας πλησιάζουν με πρόσωπα φωτεινά, χαμογελώντας. Μας έκαναν εντύπωση! Πώς μπορούσαν μέ...
Εισαγωγή στην πεζογραφία του Παπαδιαμάντη
Συλλογικό έργο
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (2005)
"O Παπαδιαμάντης είναι ο πιο μεγάλος πεζογράφος της νέας ελληνικής λογοτεχνίας", έγραφε το 1943 ο Σεφέρης· για να τον συγκαταλέξει λίγα χρόνια αργότερα (1952) ανάμεσα στους μεγάλους Έλληνες ποιητές. Αυτός ο διπλός χαρακτηρισμός είναι ενδεικτικός της παπαδιαμαντικής γραφής. Έργο ποιητικό που τυχαίνει να είναι γραμμένο σε πρόζα, ή πεζογραφικό ποιητικής υφής, το έργο του Σκιαθίτη συγγραφέα αποτέλεσε πρόκληση και γόνιμο πεδίο άσκησης για την κριτική. Γι' αυτό και μια ουσιώδης επιλογή κειμένων για το έργο αυτό ήταν απαραίτητη. Η παρούσα ανθολογία περιλαμβάνει 45 κείμενα (σε ακέ...
Ο Τέλλος Άγρας εξομολογείται
Άγρας Τέλλος 1899-1944
Γαβριηλίδης (2005)
Πράγματι ο Άγρας, με την πρόθεση να συμβουλέψει, κατ' ουσίαν εξομολογείται. Εξομολογείται, με τη γνώριμη ψυχονοοτροπία του μέσα από το "πνεύμα παρακμής" της εποχής του, όπως εύστοχα τον σκιαγράφησε ο αρμοδιότερος μελετητής του. Και εξομολογούμενος αυτοχαρακτηρίζεται: πότε αυτοψυχαναλύεται και πότε παρακάμπτει τα λεγόμενα του "συνομιλητή" του και προβάλλει τις απόψεις του. Τι συμβαίνει στην προκειμένη περίπτωση; Ο Ευάγγελος Ιωάννου (γεν. 1899), καθιερωμένος στη "Διάπλασι των Παίδων" ήδη από το 1911 ως Τέλλος Άγρας και απ' το 1916 (6 Αυγούστου) ως "συνεργάτης" πλέον, αλληλογ...
Κυριακές μες στο χειμώνα
Συλλογικό έργο
Σοκόλη (2006)
Οι εκδόσεις Σοκόλη-Κουλεδάκη, εγκαινιάζοντας τη σειρά "Τετράδια Ανθολογίας", παρουσιάζουν μια κομψή κασετίνα, τις "Κυριακές μες στο χειμώνα", που περιέχει βιβλίο με ποιήματα των ποιητών του Μεσοπολέμου, σε ανθολόγηση του Σωτήρη Τριβιζά, και ένα CD με ποιήματα της ίδιας γενιάς μελοποιημένα από τον Δημήτρη Μαραμή. Ο Σωτήρης Τριβιζάς ανθολογεί γνωστούς ποιητές της γενιάς του Μεσοπολέμου, της γενιάς εκείνης που ο χαμηλόφωνος μουσικός της θρήνος, ο γεμάτος ευγένεια και αβρή μελαγχολία, εξακολουθεί να συγκινεί μέχρι σήμερα. Ανθολογούνται οι: Τέλλος Άγρας, Μίνως Ζώτος, Κ. Γ. Καρυ...
3.000 χρόνια ελληνική ερωτική ποίηση
Συλλογικό έργο
Εκδοτική Θεσσαλονίκης (2008)
[...] Στον μικρό αυτό τόμο προσπάθησα να χωρέσω το ευρύτερο και πιο αντιπροσωπευτικό μέρος της τρισχιλιετούς ελληνικής ποιητικής παραγωγής, στο θέμα του έρωτα. Από τον ομηρικό μονόλογο της Ανδρομάχης, το περίφημο χορικό της "Αντιγόνης" του Σοφοκλή, τους αρχαίους λυρικούς, τον μονόλογο της Αρετούσας, και τα δημοτικά τραγούδια, μέχρι τους λαϊκούς τραγουδοποιούς, και τους νεότερους και σύγχρονους ποιητές, ξετυλίγονται όλες οι πτυχές του πολυτραγουδισμένου έρωτα: παθιασμένος, ανεκπλήρωτος, ρομαντικός, χυδαίος, απροσδόκητος, παιγνιώδης, ανιδιοτελής, αστείος, δολοφονικός, πληρωμέ...
Η κριτική για τον Πέτρο Χάρη
Συλλογικό έργο
Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη (2009)
Όσο κι αν ψάξει κανείς είναι μάλλον αδύνατον ν' ανακαλύψει πότε δημοσιεύεται για πρώτη φορά κείμενο του Πέτρου Χάρη. Και αν, επιπλέον, το κείμενο αυτό είναι σχόλιο, μελέτημα, κριτική, δοκίμιο ή διήγημα. Αν υπάρχει ακόμα έστω κι ένα κείμενό του δημοσιευμένο με το πραγματικό του όνομα που ήταν Γιάννης Μαρμαριάδης. [...] Όπως γίνεται αντιληπτό και από την μακριά σειρά των κριτικών κειμένων που ακολουθούν, για τα βιβλία του Πέτρου Χάρη, ο ίδιος παρά το αίσθημα νοικοκυρωσύνης και τάξεως που απέπνεε, υπήρξε ένας δημιουργός συχνά απρόβλεπτος στον νεωτερισμό και την ριζοσπαστικότη...
Εισαγωγή στην ποίηση του Καβάφη
Συλλογικό έργο
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (2012)
Το βιβλίο αυτό -ανθολογία κριτικών κειμένων- αποτελεί μια συστηματική παρουσίαση των απόψεων της κριτικής για την ποίηση του Καβάφη. Επιλέγοντας τα κείμενα με κριτήρια ιστορικά και αξιολογικά, ο επιμελητής του τόμου φιλοδοξεί να δώσει τόσο στον μελετητή όσο και στον απλό αναγνώστη της Καβαφικής ποίησης την ευκαιρία να έρθει σε επαφή με τα σημαντικότερα κείμενα της Καβαφικής βιβλιογραφίας, ορισμένα από τα οποία είναι και από τα σημαντικότερα κείμενα της νεοελληνικής κριτικής. Η κατάταξη του υλικού σε χρονικές ενότητες παρέχει τη δυνατότητα να παρακολουθήσει κανείς την εξελικ...
Ο κύκλος: Φύλλα του λόγου και της τέχνης
Συλλογικό έργο
Οδός Πανός (2013)
Το αφιερωμένο στον Καβάφη τεύχος του περιοδικού "Ο Κύκλος", που κυκλοφόρησε τον Νοέμβριο του 1932, θεωρείται "σημαντικός σταθμός στην καβαφική βιβλιογραφία και πρώτο ουσιαστικό αφιέρωμα στον Αλεξανδρινό". Είχαν προηγηθεί σχετικά κείμενα δημοσιευμένα σε πλήθος περιοδικών και εφημερίδων και δύο άλλα εκτενή αφιερώματα: στο γαλλόφωνο περιοδικό του Καΐρου "La Semaine Egyptienne" (1929) και στη "Νέα Τέχνη" του Μάριου Βαϊάνου (1924), που ήταν χρονολογικά το πρώτο μεγάλο αφιέρωμα στον ποιητή. Το αφιέρωμα της "Νέας Τέχνης", παρά τις δεκάδες συνεργασίες ηχηρών ονομάτων και τα πολλά ε...
Αναγνωστικό Β' Δημοτικού
Συλλογικό έργο
Alter - Ego ΜΜΕ. Α.Ε. (2014)
Το αναγνωστικό της Β' Δημοτικού του Βασίλη Οικονομίδη με εικονογράφηση του ζωγράφου Γιώργου Μανουσάκη είναι προϊόν της μετεμφυλιακής Ελλάδας και της κυβέρνησης του Εθνικού Συναγερμού υπό τον Αλέξανδρο Παπάγο, της παράταξης που κυβέρνησε από το 1952 επί έντεκα χρόνια -από το δε 1956 ως ΕΡΕ υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή- , μέχρι τις εκλογές του 1963. [...] (από το επίμετρο της Ελένης Κεχαγιόγλου)