ΗΘΙΚΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Η πολιτική, είτε ως "προσπάθεια οριοθέτησης του θεωρητικού πλαισίου μέσα στο οποίο κινείται ο κοινωνικός βίος", είτε ως "επιχείρηση διευθέτησης των ποικίλων πλευρών της ανθρώπινης εμπειρίας ώστε να επιτευχθεί η κοινή δράση", απασχόλησε έντονα τους μεγαλύτερους φιλοσόφους. Από αυτούς κάποιοι (Πλάτων, Αριστοτέλης, Rousseau) υπέταξαν την πολιτική στην ηθική οραματιζόμενοι μια πολιτική ουτοπία, μια λογική κατασκευή, δηλαδή, που αρνείται το χρόνο, άλλοι υποστήριξαν την αυτονομία της πολιτικής (Hobbes) οραματιζόμενοι τη γέννηση μιας νέας θετικής επιστήμης ικανής να λύσει όλα τα πολιτικά προβλήματα, και ορισμένοι (Rawls) υπέταξαν την ηθική στην πολιτική, θεωρώντας πως η πολιτική δεν θα μπορέσει ποτέ να διευθετήσει τις ανθρώπινες σχέσεις αν δεν διατηρήσει μια απόσταση από αυτές. Πότε, όμως, και υπό ποιες προϋποθέσεις είναι τελικά δυνατή η συνύφανση ηθικής και πολιτικής; Μήπως θα ήταν τελικά περισσότερο σώφρον να διαχωρίσουμε εντελώς την ηθική από την πολιτική αφήνοντας την πρώτη στη φιλοσοφία και τη δεύτερη στην πολιτική επιστήμη; Τι λένε για τη σχέση ηθικής πολιτικής οι σύγχρονοι φιλόσοφοι που προσπάθησαν με τις θεωρίες τους να υπερβούν το αδιέξοδο στο οποίο οδήγησαν την πολιτική φιλοσοφία η γλωσσική ανάλυση και ο εμπειρισμός; Μήπως για όλη αυτή την περιπέτεια της πολιτικής φιλοσοφίας ευθύνονται τελικά οι αρχαίοι μας πρόγονοι, οι οποίοι επέμεναν να θέτουν στην πολιτική ηθικούς στόχους, και δεν κατάλαβαν ότι είναι αδύνατον η πολιτική να ταυτιστεί με την ηθική, αφού η πρώτη είναι η τέχνη του εφικτού, της διπλωματίας και των δίκαιων συμβιβασμών, ενώ η δεύτερη η απόλυτη εφαρμογή ηθικών κανόνων; Ή, μήπως, είχαν τελικά δίκιο οι αρχαίοι στοχαστές, και η πολιτική δεν θα μπορούσε ποτέ να αποχωριστεί πλήρως από την ηθική, αφού οι άνθρωποι δεν θα αποφάσιζαν να χύσουν το αίμα τους και να πεθάνουν, αν δεν το θέλουν;