ΣΠΙΝΟΖΑ ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΙΑ

Υπήρξε μια εποχή κατά την οποία το πολιτικό έργο του Σπινόζα είχε αποσιωπηθεί από τους ιστορικούς της φιλοσοφίας. Από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι περίπου το 1960, με πολύ σπάνιες εξαιρέσεις, κανείς δεν φαινόταν να ενδιαφέρεται για ό, τι ο συγγραφέας της Ηθικής είχε γράψει σχετικά με το κράτος, το δίκαιο, τις σχέσεις ανάμεσα στον ανώτατο Άρχοντα και την Εκκλησία, τις πολιτικές συνέπειες της ανάγνωσης της Βίβλου. Αυτή η εποχή έχει παρέλθει. Η Θεολογικο-πολιτική πραγματεία και η Πολιτική πραγματεία μελετώνται αυτοτελώς ως αναπόσπαστο τμήμα του φιλοσοφικού έργου του και όχι ως απλά παραρτήματα. Μέσα στην ίδια την Ηθική μπορούμε να αναζητήσουμε τα θεμέλια των διανθρώπινων σχέσεων. Οι μελέτες τούτου του τόμου συνιστούν μία συμβολή στη διερεύνηση αυτών των πεδίων. Αξίζουν, πράγματι, τα πεδία αυτά μια λεπτομερή ανάλυση. Διότι για τον Σπινόζα είναι σχεδόν αδύνατο να πραγματευτούμε το κράτος χωρίς να μελετήσουμε τη σχέση του με τη θρησκεία· αντιστρόφως, τα έργα του Σπινόζα μαρτυρούν σταθερά μία πολιτική ανάγνωση της θρησκείας. Αξίζει τον κόπο να εξετάσουμε εκ του σύνεγγυς πώς ο Σπινόζα οικοδομεί τα επιχειρήματά του σχετικά με τις διάφορες αρχές που συγκροτούν την ανθρώπινη κοινωνία, ποιες κρίσεις διατυπώνει όσον αφορά τα ιστορικά παραδείγματα στα οποία ανατρέχει, πώς οι βιβλικές έρευνές του εντάσσονται σε ένα καθορισμένο διανοητικό περιβάλλον. Αξίζει, κυρίως, τον κόπο να εξετάσουμε τη συνάρθρωση αυτών των προβλημάτων με τη γενική εννοιολογική αρχιτεκτονική της φιλοσοφίας του: στηρίζονται σε αυτήν και με τη σειρά τους συμβάλλουν στο να της προσδώσουν την ιδιαίτερη δύναμή της.