Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΡΗΤΟΡΙΚΗΣ

Με την Τέχνη της ρητορικής, ο Χομπς δείχνει στον μαθητή του πώς <<να εγείρει την οργή, τον φθόνο, τον φόβο, τον οίκτο ή όποιο άλλο πάθημα του δικαστή>>, ένα ταλέντο απολύτως περιττό <<στις εύτακτες πολιτείες και κοινότητες>>. Η πραγματεία του Χομπς είναι μια ρητορική για ταραγμένους καιρούς, για πολιτείες και κοινότητες σαν αυτές στις οποίες επρόκειτο να ζήσουν ο Χομπς και ο μαθητής του. (John T. Harwood) Η κλασική τέχνη της ρητορικής είναι μια "δύναμη", της οποίας η άσκηση κινείται στο πεδίο της δυνατότητας. Κοιτάζει τι μπορεί να ειπωθεί υπέρ κάθε πιθανού θέματος, από κάθε πιθανή σκοπιά. Βεβαίως, μια τέτοια διερεύνηση μπορεί να -και τελικά θα- χρησιμοποιηθεί στη σύνθεση του πραγματικού λόγου κάποιου, δηλαδή τελικά θα <<μας εξυπηρετήσει>> για να αποσπάσουμε την πίστη του ακροατή. Μόνο που αυτό το <<τελικά>> δεν είναι μέρος του <<έργου>> της ρητορικής, και επομένως δεν αφορά την τέχνη της ρητορικής με την αυστηρή έννοια, έτσι όπως ορίζεται μέσω αυτού του <<έργου>>. Ο Χομπς, τουναντίον, ορίζει την τέχνη με αυτούς ακριβώς τους όρους που ο Αριστοτέλης είχε επιλέξει να αφήσει απέξω: την πραγματική αποτελεσματικότητα του λόγου, την ιδιοτέλεια του ομιλητή. (Από το Επίμετρο του Παντελή Μπασάκου)