Η περιπετειώδης ιστορική παρακαταθήκη των Βαλκανίων κληροδότησε Βυζαντινές ορθόδοξες παραδόσεις, Οθωμανικά πολιτισμικά και θρησκευτικά κατάλοιπα, επεκτατικές φιλοδοξίες, Δυτικές επιδράσεις, καθώς και ανορθολογικές συναισθηματικές προκαταλήψεις βουτηγμένες στα αχαρτογράφητα ύδατα της μεταφυσικής και του θρύλου. Η ιστορική αυτή κληρονομιά ρίχνει τη σκιά της και προκαλεί αμοιβαίες καχυποψίες, διαμορφώνει ρεβανσιστικές εθνικές και κοινωνικές συμπεριφορές, δημιουργεί ιδιότυπα συστήματα προτύπων και αξιών, διατηρεί ανεδαφικά «οράματα» και παιγνίδια «μηδενικού αθροίσματος», συνθέτει συμμαχίες και εμποδίζει τη ρεαλιστική προσέγγιση του κοινού συμφέροντος, μέσω της συνεργασίας και καλής γειτονίας, εδραιωμένης στις ισχυρές δημοκρατικές βάσεις του Ευρωπαϊκού κεκτημένου.

Τα Βαλκάνια αποτελούν σήμερα κομβική περιοχή υψηλής γεωπολιτικής αξίας και θέατρο διαμάχης μεταξύ σφαιρών επιρροής Μεγάλων Δυνάμεων, Διεθνών Οργανισμών, καθώς και περιφερειακών και τοπικών δυνάμεων. Εδώ συγκρούονται αντιθετικές κοσμοθεωρήσεις, θρησκευτικά δόγματα, εθνικιστικές αντιλήψεις, αλυτρωτικές φιλοδοξίες, καθώς και οικονομικά και ενεργειακά συμφέροντα. Το ανταγωνιστικό αυτό περιβάλλον συμπληρώνουν η εκτεταμένη ανομία, φτώχεια και διαφθορά, καθώς και ύπαρξη θυλάκων ισλαμικής τρομοκρατίας. Τη διαρκή αστάθεια, την οποία προκαλούν οι προαναφερθέντες λόγοι, διαφαίνεται ότι θα εντείνει το έντονο δημογραφικό πρόβλημα της πλειονότητας των Βαλκανικών κρατών, σε συνδυασμό με την πρόσφατη αθρόα εισβολή πρωτόγνωρου κύματος μεταναστών, η πλειοψηφία των οποίων είναι Μουσουλμάνοι.