Η ΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ Γ ΡΑΙΧ

Μπορεί η Γερμανία να είχε σπείρει τους ανέμους του Γ΄ Ράιχ από τον καιρό του Μπίσμαρκ, χρειάστηκε όμως μια δραματική αλληλουχία γεγονότων προτού θερίσει θύελλες με την κατάληψη της εξουσίας από τους Ναζί. Σε μια χώρα που σπαρασσόταν από οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές αντιθέσεις, ένα-ένα τα μεγάλα πλήγματα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, της Συνθήκης των Βερσαλλιών, του υπερπληθωρισμού και της μεγάλης ύφεσης, μαζί με κρίσιμα ξεχωριστά φαινόμενα και συμβάντα –από τις οδομαχίες μεταξύ φαιοχιτώνων και αριστερών μέχρι τις αλλεπάλληλες εκλογικές αναμετρήσεις, από το πραξικόπημα της Μπυραρίας ώς τον εμπρησμό του Ράιχσταγκ, από τη ρητορική δεινότητα του Χίτλερ μέχρι τον καταιγιστικό προπαγανδιστικό μηχανισμό του Γιόζεφ Γκαίμπελς– άνοιξαν το δρόμο σε μια ολοκληρωτική ρατσιστική ιδεολογία και μια ασυγκράτητη βία, που έμελλε να εξαπολυθούν από την καρδιά της Γερμανίας στην Ευρώπη και τον κόσμο. Για μας που γνωρίζουμε πλέον την έκβασή της, η ιστορία αυτή εμφανίζεται ιδιαίτερα τρομακτική στην αργή αλλά ακάθεκτη –και φαινομενικά μοιραία– πορεία της που ξετυλίγει με μαεστρία εδώ ο συγγραφέας. Και είναι ακόμη πιο τρομερή επειδή ακριβώς, όπως δείχνει, υπήρχαν τόσοι άλλοι τρόποι με τους οποίους θα μπορούσε να είχε παιχτεί η τύχη της Γερμανίας, αποφεύγοντας την τραγική κλιμάκωση από την εύθραυστη Δημοκρατία της Βαϊμάρης μέχρι την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία. Σ’ αυτό και τα επόμενα βιβλία της μνημειώδους τριλογίας του, ο Ρίτσαρντ Έβανς, ένας από τους κορυφαίους ιστορικούς στον κόσμο, αφηγείται την πιο σημαντική ιστορία του 20ού αιώνα, και ίσως το πιο κρίσιμο ζήτημα που μένει ακόμη να κατανοηθεί: πώς, μέσα σε λίγες δεκαετίες, η Γερμανία, η οποία το 1900 φάνταζε ως ένα από τα πιο προηγμένα και δυναμικά έθνη του κόσμου, μπόρεσε να οδηγήσει την Ευρώπη σε μια ηθική, φυσική και πολιτισμική καταστροφή, που με τις συνέπειές της δεν έχουμε πάψει ακόμη να ζούμε.