ΑΤΕΛΕΣΦΟΡΟΙ Η ΤΕΛΕΣΦΟΡΟΙ

Με την καθιέρωση του κοινοβουλευτισμού και της καθολικής ψηφοφορίας (1843-1864), η αγροτική τάξη αναδεικνύεται σε συντριπτική εκλογική πλειοψηφία. Ακολουθούν, μεταξύ 1870 και 1955, τρεις μεγάλες μεταρρυθμίσεις: η γη διανέμεται στους καλλιεργητές, τα αγροτικά στρώματα απαλλάσσονται από τους αμέσους φόρους, η χρηματοδότηση της υπαίθρου αυξάνεται. Την φιλοαγροτική πολιτική του Κράτους συμπληρώνουν διαγραφές χρεών, γενναίες επιδοτήσεις προϊόντων και άλλες παροχές. Στην άλλη πλευρά του κοινωνικού φάσματος, η παραδοσιακή υποφορολόγηση των ανωτέρων τάξεων διατηρείται και η φοροδιαφυγή ανθεί, ενώ η κρατική εύνοια συμπληρώνεται με επιδοτήσεις, χρηματοδοτήσεις, προστατευτικά μέτρα και άλλα προνόμια. Προκειμένου να καλυφθεί το κόστος αυτών των κρατικών επιλογών συμπιέζονται με βαρείς φόρους, ήδη από τον 19ο αιώνα, οι χαμηλού εισοδήματος κάτοικοι των πόλεων. Τη δυσαρέσκεια και τον ριζοσπαστισμό τους αμβλύνουν η κοινωνική κινητικότητα και ορισμένα εξισορροπητικά στοιχεία της κρατικής πολιτικής: στον δημόσιο τομέα οι προσλήψεις, η μονιμότητα, η ανοχή της δεύτερης απασχόλησης και της δωροληψίας στον ιδιωτικό η ανοχή της φοροδιαφυγής και τα συντεχνιακά προνόμια. Εξισορροπητικό ρόλο παίζουν, επίσης, γνωστά δημαγωγικά ιδεολογήματα: σωβινισμός, μιλιταρισμός, συνωμοτικές ερμηνείες της ιστορίας και της επικαιρότητας. Έτσι, ο «ιστορικός συμβιβασμός» μεταξύ αγροτικών στρωμάτων και ανωτέρων τάξεων, οικονομικώς ατελέσφορος αλλά πολιτικώς τελεσφόρος, στηρίζει επί ενάμιση αιώνα την ασταθή ελληνική δημοκρατία, προσδίδοντάς της και τα λαϊκιστικότερα χαρακτηριστικά της.